Page 47 - Biyoloji

BİYOLOJİ
10

GENETİK VARYASYONLARIN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ
AÇIKLAMADAKİ ROLÜ
Ekosistemdeki tüm canlı çeşitliliği biyolojik çeşitlilik olarak tanımlanır.
Biyolojik çeşitliliğe yol açan faktörlerden biri genetik çeşitliliktir. Türler
arasında ya da tür içinde canlıların genotiplerinin farklı olması genetik
çeşitliliğe yol açar. Biyolojik çeşitlilik tür, genetik, ekosistem ve ekolojik
niş çeşitliliklerini içine alan bir terimdir. Tür çeşitliliği bir bölgede bulu-
nan türlerin çeşit ve sayısını ifade eder. Genetik çeşitlilik aynı türün
bireylerindeki genetik farklılıkları kapsar. Ayrıca aynı türün başka alan-
lara uyum sağlamış popülasyonları arasındaki genetik varyasyonları da
içerir.

Eşeyli üreyen canlıların yavrularında ana babaya ait özelliklerden farklı
özellikler oluşur. Başka bir deyişle bir tür içinde farklı, yeni gen kom-
binasyonları oluşur. Aynı türün bireyleri arasında farklılıklara yol açan
genetik çeşitliliklerin nedeni rekombinasyondur. Rekombinasyon yeni
genetik kombinasyonların oluşmasıdır.
Tür içi farklılıklara varyasyon denir. Bireyler arasında genler veya DNA
parçalarının yapısındaki farklılıklara kalıtsal varyasyon denir. Rekombi-
nasyonlar sonucu ortaya çıkan farklılıklar kalıtsal varyasyona yol açar.
Kalıtsal varyasyonlar genetik çeşitliliğe hizmet eder. Varyasyonların ba-
zıları kalıtsal değil fenotipiktir ve genetik çeşitliliğe de katkısı yoktur.
Çünkü genlerin yapısında değişme olmadığı için kalıtsal değildir. Ka-
lıtsal ol mayan, genin işleyişinde meydana gelen bu değişimlere modi-
fikasyon denir. Çuha çiçeğinin farklı sıcaklıklarda farklı renklerde çiçek
açması, pH değeri farklı toprakta ortanca bitkilerinin değişik renkte çiçek
açması, insanların güneş altında derilerinin bronzlaşması, tek yumurta
ikizlerinin farklı seviyede zekâya sahip olması modifikasyon örneğidir.
Canlı alemlerinde kalıtsal varyasyonların oluşmasında etkili olan birden
fazla faktör vardır. Krossing over ile farklı alellere sahip kromozomlar
oluşur. Homolog kromozomların mayoz I’de rastgele ayrılarak yavru
hücrelere geçmesi varyasyonun bir başka nedenidir. Döllenmede yu-
murtanın rastgele bir spermle birleşmesi farklı genetik özelliklere sahip
bireylerin oluşmasını sağlar.
Prokaryotlarda kalıtsal çeşitlilik mutasyon ve bakterilerin birbirlerine gen
aktarımı gibi olaylar sonucu ortaya çıkabilir. DNA’nın nükleotit dizilimin-
de meydana gelen değişmelere mutasyon denir. Mutasyonlar genlerde-
ki değişikliklerin yanı sıra kromozom yapısı ve kromozom sayısındaki
değişiklikleri içerir. Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar sa-
dece o canlıyı etkilerken üreme ana hücrelerinde ve gametlerde mey-
dana gelen mutasyonlar yavrulara aktarılır. Bir genin aleli mutasyona
uğradığı zaman homozigot durumda ölümcül ise yeni döllere geçemez.
Mutasyona neden olan maddeler mutajen olarak adlandırılır. Radyas-
yon, bazı ışınlar (ultraviyole, beta, gama, X ışınları gibi), zararlı kimya-
sallar (formaldehit, nitrik asit gibi), uyuşturucu maddeler, bazı ilaçlar,
pH, ısı değişimleri ve bazı virüsler mutajenik faktörlere örnektir.

46