Page 113 - Coğrafya

11 Coğrafya

5) KÜRESEL TİCARET

Bir mal veya hizmetin kâr elde etmek amacıyla alım satımına yönelik yapılan etkinliklerin tümüne ticaret de-
nir. Ticaretin ortaya çıkışı, Neolitik Çağ’da yapılan tarımsal faaliyetler ile Kalkolitik Çağ’da madenlerin işlenmesi
sürecine dayanır. Bu dönemlerde yapılan aletler ile ortaya çıkan üretim fazlası ürünlerin değiş tokuş usulüne göre
el değiştirmesi ticari faaliyetleri başlatmıştır. Ticaret, başlangıcından bugüne dek geli şerek küresel bir boyut ka-
zanmıştır. Örneğin dünyanın herhangi bir bölgesinde üretilen bir ürün, arz talep doğ rultusunda istenilen her yere
gönderilebilmektedir. Bu nedenle günümüzde hemen hemen her ürüne yönelik ticaretin gerçekleştiğini söylemek
mümkündür.
Ülkeler ve bölgeler arasında ti caretin yapılabilmesi için ham madde, üretim ve pa zar olmak üzere üç unsura
ihtiyaç vardır . Birbiriyle sürekli etkileşim hâlinde olan bu unsurlardan birinin eksik olması durumunda ticaretin
düzenli gerçekleşmesi beklenemez. Örneğin yemeklerin vaz geçilmezi olan salçanın ticaretinin yapılabilmesi için
öncelikle ham maddeye yani domates veya kırmızı bi bere ihtiyaç vardır. Daha sonra bu ham maddenin işlenme-
siyle üretim aşamasına geçilir ve salça elde edi lir. Ticaretin son aşaması olarak da üretilen salçanın tüketim yerleri
olan pazar alanlarına ulaştırılması gerekmektedir.
Ticarette asıl amaç, üretilen ürünleri satmak ve ihtiyaç duyulan ürünleri satın almaktır. Bu kapsamda ülke
içerisinde yapılan ticarete iç ticaret, ülkeler arasında yapılan ticarete de dış ticaret adı verilir. Dünyada hiçbir ülke
kendi ihtiyacını üretebilecek düzeyde ham madde, kapasite ve sermayeye sahip değildir. Bu nedenle ülkeler, sahip
olduğu fazla ham maddeleri ve ürettiği ürünleri başka ülkelere satar, ihtiyaç duyduğu ürünleri de başka ülkelerden
satın alır. Ülkeler ve bölgeler arasındaki bu ticari faaliyetlere bağlı olarak küresel ticaret ağı ortaya çıkmıştır. Bu
kapsamda ekonomik yönden gelişmiş olan ABD, Japonya, Almanya gibi ülkeler başka ülkelerden ham madde satın
alır. Bu ülkeler, satın aldığı ham maddeleri işleyerek mamul madde hâline getirir ve farklı ürünler üretir. Üretilen
bu ürünler, hem ülke içerisindeki hem de diğer ülkelerdeki pazarlara gönderilir . Ekonomik yönden gelişmemiş
ülkeler ise genellikle başka ülkelere ham madde satar ve bu ülkelerden işlenmiş ürünleri satın alır. Yaşanan bu
farklılık, ülkelerin teknoloji ve sermaye bakımından aynı düzeyde olmamasından kaynaklanmaktadır. Sudan, Ken-
ya, Afganistan gibi ülkeler bu duruma örnek verilebilir.
Dünya geneline bakıldığında ham madde, üretim ve pazar alanlarının bulunduğu yerler farklılık göster mektedir.
Tarımsal ve hayvansal ürünler, temel gereksinim maddeleri olan besinlerin ham maddesini oluş turur. Dünyada
tarımsal ham madde üretiminin yoğun olduğu yerler; iklim şartlarının uygun, su kaynaklarının bol ve tarım arazi-
lerinin de verimli olduğu alanlar olarak dikkat çekmektedir. ABD, Çin, Rusya ve Hindistan’ın bu bakımdan önemli
tarımsal ham madde üretimi yapan ülkeler olduğunu söylemek mümkündür. Verimli mera ve çayır alanlarının
olduğu yerler ise hayvansal ham madde üretiminin yoğun olması bakımından önemlidir. Bu bağlamda büyükbaş
hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı yerlere Hindistan, Çin, ABD, Brezil ya, Arjantin ve Kuzey Batı Avrupa ülkeleri
örnek verilebilir. Küçükbaş hayvancılıkta ise Çin, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Yeni Zelanda ön plana
çıkan ülkelerdir. Balıkçılık açısından bakıldığında dünyada en fazla balık avlanan yerlerin sıcak ve soğuk ok yanus
sularının karşılaştığı alanlar olduğu söylenebilir. Okyanusa kıyısı olan ABD, Japonya, Norveç, Peru, Kanada gibi ül-
keler açık deniz balıkçığı sayesinde en fazla balık avlanan ülkeler arasında yer almaktadır. Geniş ormanlık alanlara
sahip ülkelerin ise orman ürünlerine dayalı ham madde bakımından zengin olduğu görülmektedir. Kanada, Rusya
ve İskandinav ülkeleri ile Kongo ve Amazon havzalarında yer alan ülkeler bu duruma örnek verilebilir. Enerji üre-
timinde kul lanılan petrol, doğal gaz, kömür gibi fosil kaynaklı madenler ile altın, demir gibi yer altı kaynaklarının
olduğu yerler önemli ham madde alanlarıdır. Orta Doğu, Orta Asya, Kuzey Afrika, ABD, Rusya, Avustralya, Venezu-
ela gibi alanların yer altı kaynakları açısından zengin olduğu söylenebilir .

112