Page 36 - Coğrafya

Coğrafya 9

Türkiye’nin çevresindeki basınç alanları sıcaklığı etkileyen önemli bir faktördür. Örneğin Sibirya Ter-
mik Yüksek Basıncı’nın bulunduğu alandaki soğuk hava kütlesi, ocak ayında rüzgârların etkisiyle Türki-
ye’ye kadar ulaşır. Türkiye’de bu hava kütlesinin etkili olduğu alanlarda sıcaklık azalır.
Türkiye’de yer şekillerinin de sıcaklığa etkisi vardır. Örneğin Toros Dağları’nın güney yamacında bakı
etkisiyle güneşlenme süresinin daha uzun olması bu dağların güney yamacındaki sıcaklığın kuzey yama-
cına oranla daha yüksek olmasında etkili olur.
Türkiye’de deniz etkisinden uzaklaşılması ve yükselti etkisiyle iç kesimlere gidildikçe nem oranı azalır.
Bu nedenle sıcaklık farkları artar.

Basınç ve Rüzgârlar

Basınç

Türkiye’de etkili olan basınç merkezleri; Sibir-
ya TYB, Basra TAB, Asor DYB ve İzlanda DAB’dir
(Görsel 1.16).
Sibirya Termik Yüksek Basıncı: Kış mevsimin-
de etkilidir. Etkili olduğu dönemde sıcaklıklar
düşer.
Basra Termik Alçak Basıncı: Yaz mevsiminde
etkilidir. Etkili olduğu dönemde sıcaklıklar ar-
tar.
Görsel 1.16: Türkiye'de etkili olan basınç merkezleri Asor Dinamik Yüksek Basıncı: Yıl boyu etki-

lidir. Yaz mevsiminde, ülke genelinde (kuzey kesimi hariç) hava açık olur ve kuraklık yaşanır. Kış mev-
siminde ise Sibirya Termik Yüksek Basıncı ile aynı anda etkili olursa kurak ve ayaz kış günleri yaşanır.
İzlanda Dinamik Alçak Basıncı: Etkisini genelde kış mevsiminde gösterir. Etkili olduğu kış günlerinde,
yağışlı ve ılıman hava koşullarının yaşanmasını sağlar.

Rüzgârlar

Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de bulunması sebebiyle kuzey yönlü rüzgârlar sıcaklığı azaltırken güney
yönlü rüzgârlar sıcaklığı artırır. Ayrıca denizler üzerinden Türkiye’ye doğru esen rüzgârlar mevsime göre
sıcaklığı etkiler. Denizin nemli hava kütlesini karaya taşıdığı için yağış oluşmasını sağlar. Karalar üzerinden
Türkiye’ye doğru esen rüzgârların yağış oluşturabilme ihtimali düşüktü

Nemlilik ve Yağış

Nemlilik

Türkiye’nin genelinde nemlilik durumu; dağların kıyıya uzanış doğrultusu, yükselti, denize olan uzaklık,
çevresindeki basınç merkezlerinin etkisi gibi faktörler nedeniyle belirgin değişimler gösterir. Örneğin Ka-
radeniz kıyılarında sıradağların kıyıya paralel uzanması ve yükseltisinin fazla olması denizden gelen nemli
hava kütlelerinin iç kesimlere ulaşmasını engeller. Bu durum, Rize’de atmosferdeki nem oranının Gümüş-
hane’ye göre fazla olmasına neden olur.

35