Page 91 - Coğrafya

11 Coğrafya

2) TÜRKİYE’DE SANAYİ

Sanayi, farklı ham maddelerin ve yarı işlenmiş ürünlerin fabrikalarda işlenerek kullanılabilir (imal edilmiş)
hâle getirilmesi faaliyetidir. Sanayileşmiş ülkelerde birçok sanayi tesisi yer alır ve çalışma çağındaki nüfusun (15­64
yaş grubu nüfus) önemli bir bölümü (örneğin %30’dan fazlası) bu sektörde çalışır. Türkiye’de sanayi faaliyetlerinin
dağılışını etkileyen başlıca faktörler; ham madde, enerji kaynakları, ser maye, iş gücü, ulaşım ve pazardır .anayi­
leşme için gerekli olan temel faktörlerden biri ham madde teminidir. Tarım ürünleri, hayvansal ürünler, su ürünle­
ri, ormanlar ve madenler başlıca ham madde kaynaklarıdır. Modern sanayide ham maddeye duyulan ihtiyacın fazla
olmasının yanı sıra bazı ham maddelerin çabuk bozulabilir olması, sana yi tesislerinin ham madde kaynaklarına
yakın yerlerde kurulmasını zorunlu kılmaktadır .
Modern sanayinin makinelere dayalı olması, sana yi tesislerinin enerji tüketimini artırmaktadır. Sanayi kolları­
nın enerji istekleri birbirin den farklıdır. Demir­çelik sanayisinde ısı elde etmek için kullanılan enerji, birçok sanayi
kolunda makine leri çalıştırmak için elektrik enerjisi olarak kullanılır. Türkiye’de taş kömüründen sağlanan ısı ener­
jisi, de mir­çeliğe dayalı sanayi tesislerini de taş kömürüne yakın yerlere çekmektedir. Günümüzde elektrik ener­
jisinin çok uzaklara kadar iletilebilmesi, enerji faktörünün sanayi tesis lerinin dağılışına olan etkisini azaltmıştır .
Sermaye; sanayi tesislerinin kuruluşu, üretime hizmet eden araç gereçlerin alımı, ham madde sa tın alınması
ve çalışanlara ait ücretlerin ödenmesi için gerekli olan birikime denir. Türkiye’de sanayi faaliyet leri, özel sektör ve
yabancı ağırlıklı sermaye ile yürü tülmektedir.
Sanayide vasıflı ve vasıfsız olmak üzere çalışan iki çeşit iş gücü bulunmaktadır. Sanayideki otomasyon sistemle­
rinin gelişmesi nitelikli iş gücüne duyulan ih tiyacı artırmaktadır. Türkiye vasıflı ve vasıfsız iş gücü açısından önemli
bir potansiyele sahiptir.
Sanayi tesislerinin kuruluşu ulaşım olanaklarıyla yakından ilgilidir. Ham maddenin sanayi tesisine getirilmesi
ve mamul maddenin pazara ulaştırılabilmesi ulaşımın kolay, hızlı, güvenli ve düzenli olmasına bağlıdır. Sanayinin
gelişmesinde özellikle demir yolu ve deniz yolu ulaşımı etkilidir . Türkiye’de sanayinin özellikle batı ile kıyı kesim­
lerde yoğunlaşmasının önemli sebeplerinden biri de elverişli ulaşım imkânlarıdır.
Gıda sanayisi; tarımsal ham maddeyi işleyen, hazırlayan, muhafaza eden ve ambalajlayan bir sanayi dalıdır.
Türkiye’de gıda sanayisi, genellikle ham maddeye bağlı olarak tarımsal üretimin yapıldığı alanlarda ya da pa zar
koşullarına bağlı olarak büyük şehirlerde yoğunlaşmaktadır. Unlu mamuller sanayisi ham madde olarak tahılları
işlemektedir . Bu sanayi tesislerinde un, ekmek, bisküvi ve makarna gibi mamul mad deler üretilir . Ülke genelinde
görülen un ve unlu gıda sanayi tesisleri özellikle Orta Anadolu’da yoğunlaşmaktadır.
Türkiye’de şeker sanayisine dönük faaliyet, 1926 yılında Alpullu (Kırklareli) Şeker Fabrikası’nın kurulmasıyla
başlamıştır. Şeker pancarı tarımının yoğunlaştığı iç bölgelerde bugün özel ve kamuya ait 33 adet şeker fabrikası
bulunmaktadır . Türkiye’de 2016 yılında yaklaşık 2,5 milyon ton şeker üretimi sağlanmıştır.
Et ve et ürünleri sanayisi, 1952 yılında Et ve Balık Kurumunun kurulması ile başlamıştır. Bugün ilgili sektörde
yürütülen faaliyetler çerçevesinde et ve et ürünlerini işleyen et kombina larının ülke geneline yayıldığını görmek
mümkündür. Türkiye’nin 2016 yılı süt üretimi TÜİK verilerine göre yaklaşık 18,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir
. Bu üretimde Konya, İzmir, Erzurum, Balıkesir ve Kars ön plana çıkan iller olarak dikkat çekmektedir . Tavuk eti
işleyen tesisler büyükşehirlerin çevresinde toplanırken su ürünleri işleyen tesislerin başlıcaları Çanakkale, Trabzon
ve İzmir illerinde yer almaktadır. Ayçiçeği, zeytin, mısır ve soya; yağ elde edilen başlıca tarım ürünleridir. Bitkisel
yağ fabrikalarının dağılışına bakıldığında ham maddeye yakınlığın ön planda olduğu görülmektedir. Ayçiçeği yağı
fabrikaları Edirne ve Tekirdağ ; zeytinyağı fabrikaları Edre mit, Ayvalık ve Gemlik, mısır ve soya yağı fabrika ları
Adana’da yaygındır . Ayrıca Adana, İzmir ve İstanbul’da margarin yağı üreten tesisler bulun maktadır. Sebze ve
meyve üretiminin yaygın olduğu Akdeniz ve Ege kıyıları ile büyük şehirlerin çevre sinde konserve ve meyve suyu
sanayisi gelişmiştir. Türkiye’de çay sanayisi, çay tarımının yapıldığı Doğu Karadeniz kıyı kuşağında özellikle Rize
çevresinde gelişmiştir

90