Page 98 - Coğrafya

Coğrafya 11

ÜNİTE: KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER

A11) İLK KÜLTÜR MERKEZLERİ

Medeniyet (uygarlık); bir ülke veya topluma ait maddi ve manevi varlıkların yanı sıra fikir, sanat, bilim ve tek-
noloji çalışmalarıyla ilgili niteliklerin tümünü ifade etmektedir.
Paleolitik Çağ’da küçük gruplar hâlinde avcılık ve toplayıcılıkla göçebe bir yaşam tarzına sahip olan insanlar,
Neolitik Çağ'da tarımla birlikte yerleşik hayata geçmiştir. Verimli tarım alanları ile su kaynakları etrafında kurulan
ilk yerleşmeler, za manla büyüyerek şehir yerleşmelerine dönüşmüş ve insanlar arasındaki etkileşim daha da
artmıştır. Medeniyetlerin ilerlemesinde in sanların yerleşik hayata geçmesi, ateşin bulunması ve yazının icadı gibi
gelişmeler etkili olmuştur .Geçmişten günü müze dünyanın farklı bölgelerinde coğrafi, siyasi, ekonomik ve sosyal
faktörlerin etkisiyle medeniyetler kurulmuş ve bu medeniyetler birbirlerini etkilemiştir. İlk medeniyetlerin kurul-
masında elverişli iklim şartları, su kaynakları, verimli tarım toprakları gibi coğrafi faktörlerin etkili olduğunu söy-
lemek mümkündür. Bunların yanı sıra ticari faaliyetler, toplumlar arası etkileşimi hızlandırarak medeniyetlerin
gelişmesine yar dımcı olmuştur. Coğrafi şartların farklı olması, medeniyetlerin göstermiş olduğu gelişim düzey-
lerinin de farklı olmasına neden olmuştur. İlk medeniyetler, genel olarak orta kuşağın ılıman iklim özelliklerine
sahip bölgeleriyle verimli topraklar ve su kaynakları çevresinde kurulmuştur. Mısır, Mezopotamya, Hint, Çin ve
Anadolu medeniyetleri genelde akarsu boylarında kurularak gelişim göstermiştir . Bazı Akdeniz medeniyetleri
ise arazinin çok engebeli olmasından dolayı denizcilikte ilerlemiştir. Yapılan ticari faaliyetler, bu medeniyetlerin
başka medeniyetlerle etkileşimini artırarak geliş melerine olanak sağlamıştır.

Mezopotamya Medeniyeti

Mezopotamya, Yunancada iki nehir arası anla mına gelmektedir. Güneydoğu Toros Dağ ları’ndan başlayarak
güneyde Basra Körfezi’ne kadar uzanan bu alan, Fırat ve Dicle nehirleri arasında ki bölgeyi kapsamaktadır (Harita
3.1). Buradaki uygar lıkların gelişmesinde Fırat ve Dicle nehirlerinin yanı sıra verimli tarım alanları ile elverişli iklim
koşulları önemli bir etkiye sahiptir. Bölgenin düz arazilerden oluş ması, önemli göç ve ticaret yolları üzerinde bulun­
ması sık sık istilalara uğramasına ve farklı kültürlerin bu bölgede yaşamasına neden olmuştur. Sümerler, Asurlular,
Babilliler, Akadlar ve Elamlar Mezopotam ya’da kurulan medeniyetlere örnek verilebilir .
Tarım, bölgede kurulan medeniyetler için oldukça önemli bir yere sahiptir. Tarıma uygun olmayan arazile­
rin tarıma kazandırılması adına sulama kanalları yapılmış ve bataklıklar kurutulmuştur. Tarımla birlikte kurulan
köylerin zaman içerisinde büyüyerek şehirlere dönüşmesi ilk devletlerin kurulmasını sağlamıştır. Mezopotam­
ya’da kurulan medeniyetlere ait mima ri eserlerde yapı malzemesi olarak daha çok kerpiç kullanılmıştır. Bu durum,
Mezopotamya medeniyetine ait kalıntıların sağlıklı bir şekilde günü müze ulaşmasını engelleyen önemli bir etken
olmuştur. Mezopotam ya uygarlıklarının insanlığa bırakmış olduğu en önemli miras yazının bulunmasıdır (Sü­
merler). Bu sayede bilgi ve kültürün küresel bazda aktarılması kolaylaşmış, toplumlar arası etkileşimde önemli
aşamalar kaydedilmiştir.

Mısır Medeniyeti
Mısır, Afrika’nın kuzeydoğusunda Nil Nehri çevresinde kurulmuş bir medeniyettir . Kurulmasında Nil Nehri
ve onun oluşturduğu verimli topraklar ile sıcak iklim koşulları etkili olmuştur. Bu nedenle Mısır, Nil Nehri’nin bir
hedi yesi olarak kabul edilir. Etrafının çöl ve denizlerle çevrili olması, diğer medeniyetlerle etkileşimini azaltarak
kendine özgü ve uzun ömürlü bir medeniyet olmasını sağlamıştır. Tarım, bu dönemde Mısır halkının en önemli ge­
çim kaynağıydı. Nil Nehri’nin taşma zamanlarını hesaplamak amacıyla güneş takvimini geliştiren Mısırlılar, taşkın
sonrası tarla sınırlarını yeniden düzenlemek amacıy la yaptıkları çalışmalarla matematik ve geometrinin gelişmesi­
ne katkı sunmuştur. Kendilerine özgü hiyeroglif adı veri len yazıyı kullanan Mısırlılar, tıp ve eczacılıkta da önemli
gelişmeler kaydetmiştir

97