Page 11 - Felsefe

Felsefe 10

AHLAK FELSEFESİ

AHLAK FELSEFESİNİN KONUSU VE PROBLEMLERİ
Ahlak, genel olarak insanın bir başka insana, gruba veya canlı ve cansız varlıklara yönelik eylemlerinden
ve doğayla olan ilişkilerinden ortaya çıkan, bu ilişkileri düzenlemek amacıyla geliştirilen ilke ve kuralları ifade
eder. Tüm toplumlarda ahlak kuralları mevcuttur.
Etik, felsefenin ahlakla ilgilenen ve ahlaki ilkeler üzerine düşünceler yürüten dalıdır. Ahlaki eylemin ve iyiyle
kötünün ne olduğunu, irade ve seçmenin ahlaki eylemle ilişkisini, ahlaklı ve erdemli bir yaşayışın hangi ögeleri
taşıdığını araştıran felsefe alanıdır. Bir felsefe sistemi olarak etiğin görevi yeni bir ahlak sistemi geliştirmek ve
buna uyulmasını sağlamak değil ahlaki ilişkiler üzerinde düşünmek ve görüş elde etmektir.

İyi ve Kötü
Felsefe, ahlaki eylemi sosyal normlarla sınırlamaz; iyiliğe ve kötülüğe daha ilkesel ve evrensel düzeyde
bakar. Ahlaki eylem, öncelikle irade ve seçme sorunudur. Ahlaki eylemi temellendirme konusunda niye-
tin yanı sıra haz, yarar, mutluluk, ödevi yerine getirme, doğruluk, sevgi ve Tanrı’nın koyduğu kurallara
uygunluk gibi çok çeşitli ölçütler bulunmaktadır.

Özgürlük ve Sorumluluk
“İnsan, eylem ve davranışlarında ne kadar özgürdür?” sorusu, ahlak felsefesinin temel sorunlarından
biridir. Bu soru, özgürlük ve sorumluluk ilişkisi bağlamında ele alınır. Ahlak; kişilerin bilinçli hareket-
leriyle, irade ve seçmeleriyle ilgili bir alandır ve özgürlükten ayrı düşünülemez. Özgürlüğün tanımı
çok çeşitlidir ama üzerinde uzlaşılmış bir tanımı da bulunmamaktadır. Bununla birlikte ahlaki anlamda
kişinin her türlü dış etkiden bağımsız olarak özgür iradesiyle karar vermesi ve eylemde bulunmasıdır.
Sorumluluk; kişinin eyleminin amacını, süreçteki etkilerini ve her türlü sonucunu kabullenmesi, üst-
lenmesidir. Sorumluluk, özgür iradeyle birlikte vardır. Özgürlüğün olmadığı durumda sorumluluktan
bahsedilemez.
Özgürlük ve sorumluluk ilişkisi konusunda farklı düşünceler ortaya konmuştur. Bu görüşler, aşağıdaki
şeklide kısaca yer almaktadır.

AHLAKİ İRADE ÖZERKLİĞİ

Belirlenimcilik Belirlenmezcilik Ahlaki Özerklik Kadercilik
(Determinizm) (İndeterminizm) (Otodeterminizm) (Fatalizm)

Evrende her olayın ne- Kişinin ahlaki karar- Bu görüş, kişinin ahla- Kişilerin kaderinde
deni vardır. Kişilerin ah- lar verip eylemde bulu- ki anlamdaki kararlarını olan her şeyin, kişiler
laki seçimleri, daha önce nurken özgür olduğu- iradesi ve seçimiyle ken- onu seçmiş olsun ya da
yaşadıkları olaylara ve nu, ahlaki seçimlerinin disinin oluşturduğunu olmasın, onların başı-
ruhsal ve fiziksel faktör- daha önceki fiziksel ve ileri sürer. Özgürlüğün na geleceğini savunur.
lere bağlıdır. Dolayısıyla ruhsal olaylar tarafın- kaynağı kişide, onun Kişinin geleceği be-
özgür iradeye ve bunun dan belirlenmediğini ve kişiliğindedir. İnsanlar, lirlenmiş olduğu için
getirdiği sorumluluğa tam insanın aklı sayesinde aklını kullanabildiği ve özgür iradeden de söz
olarak sahip olunamaya- mutlak bir seçme öz- kişiliğini geliştirebildiği edilemez. Dolayısıyla
cağını söyler. Kişinin eyle- gürlüğüne sahip oldu- ölçüde özgürdür. yaptıklarından da so-
minde keyfîlik yoktur çün- ğunu öne sürer. rumlu tutulamaz.
kü kişi özgür değildir.

10