Page 22 - Tarih

9. Sınıf Tarih

Bulgarlar, II. yüzyılda Orta Asya’dan Avrupa’ya başlayan göçle ilk olarak Hazar Denizi-Karadeniz
arasındaki topraklara yerleşmiştir. Hunlarla birlikte akınlara katılan Bulgarlar, 453’te Kafkasların
kuzeyindeki topraklara gelmiştir. VI. yüzyılın sonlarına doğru Kuban Nehri, Azak Denizi ve Kara-
deniz Bölgesi’nde yaşayanların katılmasıyla Han Kubrat’ın (Kurt) liderliğinde Büyük Bulgar Devleti
kurulmuştur.
Büyük Bulgar Devleti’nin yıkılmasından sonra 680’de Otuz-Ogurlar’dan bir grup İtil (Volga) Bulgar
Devleti’ni kurmuştur. Ticari ilişkiler sonucu, İslamiyet’le tanışan Bulgarlar, X. yüzyılın ilk yarısında İs-
lamiyet’i kabul etmişlerdir. Doğu Avrupa’da Türk İslam kültürünün temsilcisi olmuşlardır. Dobruca’nın
güneyinde Asparuh (679-702) tarafından kurulan Tuna Bulgar Devleti ise Boris Han Dönemi’nde
Hristiyanlığı resmen kabul etmiştir.

Oğuzlar, 630-682 yılları arasında Dokuz-Oğuz Kağanlığı altında toplandılar. Daha sonra Kök Türk
ve Uygur hâkimiyetine giren Oğuzlar, X. yüzyılda Oğuz Yabgu Devleti’ni kurdular. X. yüzyılın son-
larına doğru İslamiyet’i kabul eden Oğuzlar, Büyük Selçuklu ve Osmanlı gibi cihanşümul devletler
kurmuşlardır.

Kıpçaklar, Batı Kök Türk topluluklarından olup kaynaklarda çoğunlukla Kumanlar adı altında anılmıştır.
XI. yüzyılda Güney Rusya’ya gelerek burayı ele geçiren Kıpçaklar, Bizans’a karşı akınlar düzenle-
miştir. Doğu Avrupa-Batı Sibirya bozkır bölgelerinin tamamını kapsayan bölge, İslam kaynaklarında
“Deşt-i Kıpçak” (Kıpçak Bozkırı) adıyla anılmıştır. 1250’de Mısır’da kurulan Memlûklular Devleti kısa
bir süre sonra Kuman-Kıpçak Türklerinin eline geçmiştir. Zaman içerisinde bir kısmı Hristiyanlığı be-
nimseyen Kıpçakların bir kısmı da Kırım, Kafkaslar ve İdil Bulgarları ülkesinde Müslüman olmuştur.

Peçenekler, IX-XII. yüzyıllarda Karadeniz’in kuzeyindeki steplerde yaşamıştır. Oğuzlar ve Hazarların
baskısı sonucunda Karadeniz’in kuzeyindeki topraklara gelerek Macarlar’ı buralardan uzaklaştırmış-
tır. Peçenekler ilk defa 1035’te Tuna’yı geçerek Bizans topraklarına girmiş ve Bizans’a karşı akınlar
düzenlemiştir. Bizans ordusunda paralı askerlik yapan Peçenekler, Malazgirt Savaşı’nda Bizans
ordusundan ayrılarak Alp Arslan’ın ordusuna katılmıştır.

Kırgızlar, 840 yılında Uygur Devleti’ni yıkarak Ötüken’de devlet kurdular. XIII. yüzyılda Moğolların,
XIX. yüzyılda Rusların egemenliğine giren Kırgızlar, 1991 de bağımsız oldular. Türk edebiyatının en
güzel örnekleri arasında yer alan Manas Destanı, Müslüman Kırgızlarla gayrimüslimler arasındaki
mücadeleleri anlatır.

Macarlar, Fin-Ugur kavimlerinin bir bölümü Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlara inerek Onugurlarla
kaynaşmıştır. IX. yüzyılın başlarında Hazar egemenliği altında olan Macarlar, Peçeneklerin baskı-
sıyla batıya doğru göç etmiştir. 896’da Macaristan’a yerleşen Macarlar, Hristiyanlığı benimseyerek
Türk kimliğini kaybetmiştir.

4.5. İLK TÜRK DEVLETLERİ VE KOMŞULARI

Eski Türk topluluklarındaki ekonomik yapı daha çok bozkır kültürü etrafında şekillenmiştir. Ekonomik
yapıyı büyük ölçüde etkileyen bu bozkır kültürünün temelini hayvancılık, tarım, el sanatları ve ticaret
oluşturmaktadır.
Hunlar, temel geçim kaynağı olarak hayvancılıkla beraber tarım, avcılık, balıkçılık, madencilik, dericilik
ve ticaretle uğraşmışlardır. Savaşçı özellikleri düşünüldüğünde yağma ve ganimet de önemli bir kaynak-
tır. Madencilik konusunda demiri, altını ve gümüşü çıkarıp işleyebilen Hunlar; başta Çin olmak

21