Page 23 - Tarih

Tarih 9. Sınıf

üzere yerleşik toplumlara kürk, at, et, deri, silah satmışlar, karşılığında ise ipek, çay ve tahıl ürünleri al-
mışlardır. Güçlü oldukları dönemlerde ise İpek Yolu’nun uluslararası ticaretine katılmışlar ya da bu yolu
kontrol altına almışlardır. Hunlar, Kök Türkler ve Uygurlar gibi Orta Asya’da büyük devletler kuran Türk
toplulukları; ipek, buğday ve pirinç gibi ekonomilerinin eksiği olan temel ürünleri zaman zaman Çin’den
hediye ve vergi olarak temin etmiştir. Buna rağmen onlar, buğday gibi tarım ürünlerinde tamamen Çin
ekonomisine bağlı kalmamıştır. Türkler, zaman zaman Çinlilerin tarım ürünlerinden ve araçlarından ya-
rarlanarak üretim yapmışlardır.
Kök Türklerin, Çin ile ilişkilerinin yanında batısında bulunan Sasani ve Bizans İmparatorluklarıyla da
ilişkileri olmuştur. Özellikle Ak Hunların ortadan kalkmasıyla Kök Türk Devleti batıda Sasani İmparator-
luğuyla sınır komşusu olmuştur. Batı Kök Türklerine vergi vermeye başlayan Sasani Hükümdarı Anu-
şirvan, Maveraünnehir ticaret yolunu tamamen eline geçirmek istemiştir. İstemi Yabgu, kendisine karşı
düşmanca tutum takınan Sasani hükümdarına karşı Bizans İmparatorluğu ile temasa geçmiş ve 567
yılında İstanbul’a bir elçi heyeti yollamıştır. Tarihte Orta Asya’dan İstanbul’a gönderilen bu ilk heyete kar-
şılık Bizanslılar da İstemi Yabgu’nun ülkesine elçi göndermiştir. Böylelikle meydana gelen Türk-Bizans
ittifakı, Sasani İmparatorluğunu zor durumda bırakmıştır.

Baykal Gölü

Ötüken
BİZANS
Karakurum
Aral Gölü Siri ORT A ASYA Beşbalık
Balkaş Gölü
Hazar Denizi Derya Turfan
Adeniz
İMPARATORLUĞU
Kaşgar
Hotan
Amu Derya
Maveraünnehir
TİBET
SASANİLER
ÇİN Büyük
Okyanus
Kızıldeniz
AFRİKA
HİNDİSTAN
SASANİLER
Umman Denizi Hint
Okyanusu 0 750 km
Harita 4.10
İlk Türk Devletlerinin Ticari Politikaları İlk Türk devletlerinin komşuları

Eski Türk topluluklarında ve devletlerinde ticaret, büyük ölçüde “değiş tokuş” esasına dayanmaktaydı.
Türkler, değiş tokuş için en çok atı kullanmışlardı. Ticarette kullanılan başka bir ödeme aracı da kıymetli
madenlerden yapılmış çeşitli kap kacaklardı. Yaptıkları ticarette parayı da kullanan Türkler; özellikle
Bizans, Çin ve Sasani gibi komşu ülkelerden vergi, haraç ve savaş tazminatı adı altında temin ettikleri
paralarla ihtiyaçları olan malları satın alırlardı. Türkler, satir adını verdikleri ve diske benzeyen bu gümüş
parayla ticarette ödeme yapmışlardı.
Doğu-batı, kuzey-güney ticaretinde toprakları aracı konumunda olan Türk devletleri gelip geçen kervan-
lardan “geçiş vergisi” almıştır. Özellikle Çin ipeğinin Batı’ya satışından önemli kârlar elde etmişlerdir.
Türkler kervanların ülkelerinden geçiş güvenliğini sağlamışlar, konaklama ihtiyaçları için kervansaraylar
denilebilecek yerler inşa etmişlerdir. Kervanlara at, deve gibi gerekli hayvanları temin eden Türkler; ker-
vanda bulunanlara belirli ücret karşılığında yeme içme hizmeti de vermişlerdir.
İpek Yolu’nda ticaretin çok iyi ve bol kazançlı olması, Türklerle komşuları arasında mücadelelere sebep
olmuştur. Örneğin Kök Türkler, Sasanilerle iş birliği yaparak İpek Yolu ticaretini elinde bulunduran Ak
Hun (Eftalit) Devleti’ne 557 yılında son vermiştir. Uygurlar, alım satım ve borç alıp vermede belirli bir
para ve ölçü sistemine sahip olmuştur. Borç olarak alınan mal ve para faiz karşılığında genellikle ilkba-
harda alınmış ve ürünün kaldırıldığı sonbaharda ödenmiştir. Borç karşılığı her ay faiz ödemesi yapılma-
sı, Türklerde bankacılığın temelini teşkil etmiştir.

22