Page 74 - Tarih

11. Sınıf Tarih

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE ÜNİTE 3
DENGE STRATEJİSİ (1774-1914)

3.3. MEHMET ALİ PAŞA’NIN GÜÇ KAZANMASI

Fransa, İngiltere ile giriştiği rekabette 1798’de İngiliz güçlerini Hindistan’da yok etmeyi
amaçlamış ve bunun için önce Mısır’ın işgal planını yürürlüğe koymuştur. Mısır’ı
alarak Süveyş Kanalı üzerinden Hindistan’a ticaret yapmayı hedefleyen Fransa, Yedi
Yıl Savaşlarıyla kaybettiği sömürgeleri de Mısır’ı işgal ederek telafi etmek istemiştir.
Bu hedefler doğrultusunda Napoleon komutasında harekete geçen Fransız ordusu,
İskenderiye ve Kahire’yi ele geçirerek Mısır’ı işgal etmiştir.

Fransızların Mısır’ı işgal etmesinden farklı sebeplerle kaygı duyan Avusturya da
İngiltere’nin yanında savaşa girmiştir. Bu arada Mısır üzerinden Filistin’e ilerleyen
Fransız kara ordusu, Akka önlerine gelmiştir. Burada Cezzar Ahmet Paşa komu-
tasındaki Osmanlı birlikleri karşısında başarısız olan Napoleon, Mısır’a dönmek
zorunda kalmıştır. İngilizlerin Süveyş’e çıkması üzerine Fransızlar Mısır’ı boşaltmak Görsel 3.1
zorunda kalmıştır. Mehmet Ali Paşa

Mehmet Ali Paşa (Görsel 3.1), Mısır’ı Fransız işgalinden kurtarmak için 1799 yılında Kavala’dan gönde-
rilen seçme askerlerin başında Kahire’ye gelmiştir. Fransızların Kahire’yi boşaltmasından sonra kısa sü-
rede buradaki başıbozuk askerleri yönetimi altına alan Kavalalı Mehmet Ali Paşa, bu askerlerin komutanı
olmuştur. Mehmet Ali Paşa, hızlı bir şekilde Mısır’da kendi otoritesini kurmayı başarmış ve bu nedenle
1805’te buraya vali olarak atanmıştır.
Mehmet Ali Paşa, Osmanlı toprağı olmasına rağmen Mısır üzerinde söz sahibi olan Kölemen beylerinin
etkisini ortadan kaldırarak Mısır’ın tek hâkimi hâline gelmiştir. Mehmet Ali Paşa’nın Mısır’da giderek güç
kazanması, Osmanlı yönetimini rahatsız etmiştir. Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti’nin bir türlü sonuç-
landıramadığı Hicaz’daki Vehhabi İsyanı’nı 1818’de bastırarak hac yolunu açmıştır.

Napoleon’un Mısır’ı işgal etmesi (Görsel 3.2), Osmanlı
Devleti ile Avrupalı devletlerin büyük tepkisine neden
olmuştur. Bu sorunu tek başına çözemeyeceğini düşünen
Osmanlı Devleti, İngiltere ve Rusya’nın desteğini alarak
Fransa’ya 1798’de savaş ilan etmiştir. Böylece Osmanlı
Devleti, ilk defa topraklarını işgal eden bir ülkeye karşı
Avrupalı devletlerle iş birliğine gitmiştir.

BİLİYOR MUSUNUZ?

Vehhabilik Hareketi Görsel 3.2 Napoleon’un Akka saldırısı

Vehhabilik, Muhammed b. Abdülvehhâb tarafından kurulmuş ve genel olarak tasavvufu, bidat olarak
görmüştür. Özellikle tevhit inancına yönelik farklı görüşleriyle bazı âlimlerin tepkisini çeken Muhammed
b. Abdülvehhâb, 1745’te Suud ailesinin siyasi desteğini kazanmıştır. Suud Şeyhi, Suudi hâkimiyetini des-
teklemesi karşılığında Vehhabi hareketini yayma hususunda her türlü yardımı yapmaya söz vermiştir. Bu
ittifakla Suudiler, Abdülvehhâb’ın vefat ettiği 1792 yılına kadar geçen sürede, Riyad’da hâkimiyet kurmuştur.
Suudi-Vehhabi kuvvetlerinin Tâif, Mekke, Medine’yi içine alan Hicaz Bölgesi’ni ele geçirmesi üzerine
Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa, Vehhabileri Hicaz’dan çıkarmak için görevlendirilmiştir. Mehmet Ali Paşa
kuvvetleri, 1813 yılında Mekke ve Medine’yi tekrar Osmanlı yönetimi altına almıştır. 1824’te Suud ailesi,
Riyad’ı geri alarak merkez yapmış ve Suudi Emirlik’i yeniden kurmuştur.

73