Page 13 - Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9

Olay örgüsünün oluşmasında kişiler arasındaki iç ve dış mücadeleler, anlaşmazlıklar çatışmaları
ortaya çıkarır. Olay örgüsüne hâkim olan, olay örgüsünü belirleyen çatışmaya temel çatışma denir.
Diğer çatışmalar, temel çatışmayı destekler.

b. Kişiler: Romanda anlatılan olayları gerçekleştiren kahramanlardır. Gerçek hayatta rastladığımız
ya da rastlayabileceğimiz kişilerdir. Roman kahramanları ruhsal ve fiziksel özellikleriyle tanıtılır. Me-
tindeki rol dağılımlarına göre kişiler; başkahraman, yardımcı kahramanlar, karşıt güç şeklinde çeşit-
lenir. Kişilerin kendine özgü ayırt edici özellikleriyle diğerlerinden ayrılanlarına karakter; kıskançlık,
cimrilik, korkaklık gibi benzerlerinin niteliklerini abartılı bir biçimde üzerinde toplayanlarına tip denir.

Yaprak Dökümü adlı romanın başlıca kişileri Ali Rıza Bey, Hayriye Hanım, Ferhunde, Şevket, Leyla,
Necla ve Fikret’tir.

Ali Rıza Bey; ailesine, değerlerine düşkünlüğü ve son dönem Osmanlı aydınını temsil etmesi yö-
nüyle tip özelliği göstermektedir.

Ferhunde ise romanda olayların akışını yönlendirmedeki gücü, etkisi ve baskın kişiliğiyle karakter
özelliği göstermektedir.
Metindeki rol dağılımlarına göre kişiler; başkahraman, yardımcı kahramanlar, karşıt güç şeklinde
çeşitlenir.

c. Zaman: Romanda işlenen olayların başlangıcından bitimine kadar geçen süre romanın zamanı-
dır. Romanda olayın geçtiği zaman ile geçmiş ve gelecek zaman arasında ilişki kurulabilir.

Yaprak Dökümü adlı romanda olayların başlangıcından bitimine doğru akan bir zaman söz konu-
sudur ancak romanda yer yer zamanda geri dönüşler yapılmıştır.

ç. Mekân: Romanda olayların geçtiği çevre ve yerlerdir. Mekân, olayların gelişimine göre değişiklik
gösterir. Mekân, tasvir edilerek okuyucunun zihninde canlandırılır. Kişilerin karakter özelliklerinin be-
lirlenmesinde içinde yaşadıkları mekân da etkili olduğu için romanda mekân betimlemelerine geniş
yer verilir.
Yaprak Dökümü adlı romanda olaylar ağırlıklı olarak İstanbul’da geçmektedir. Adapazarı ve Suriye
de mekân olarak romanda yer almaktadır.

Tema, romanın bütününe hâkim olan temel duygu veya düşüncedir.
Tema soyut ve genel bir kavramdır. Metin dışında da var olabilen sevgi, aşk,
dostluk, yalnızlık gibi kavramlar temayı oluşturabilir.
Yaprak Dökümü adlı romanın teması Batılılaşmanın yanlış anlaşılmasıdır.
Anlatıcı, romandaki olayı anlatan kişidir. Anlatıcı, yazarın kendisi değil
kurmaca bir kişidir. Romanda olaylar birinci veya üçüncü kişi ağzından an-
latılır.
Yaprak Dökümü adlı romanda anlatıcı üçüncü tekil kişidir.

Bakış açısı; yazarın romandaki kişi, olay, yer ve zamanı ele alış biçimi ve
bunlara karşı takındığı tutumdur. Üçe ayrılır:

11