Page 44 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

1.1.4. Duyu Organları

Canlılar, yaşamlarını sürdürebilmek için çevrelerindeki değişikliklerden
haberdar olmak zorundadır. Duyu organları, çevreden gelen uyarıları
alır ve duyu nöronlarına iletir. Duyu nöronları bu impulsları merkezî sinir
sisteminde ilgili bölüme ulaştırır. Dış çevredeki uyarıları, duyu organla-
rındaki özelleşmiş hücreler alır. Bu hücreler sinir uçlarından veya epitel
hücrelerinden oluşur. Bu hücrelere reseptör (almaç) denir. Duyu or-
ganlarında oluşan impulslar merkezî sinir sisteminde anlam kazanır.
Kan basıncı, vücut sıcaklığı, kandaki su yoğunluğu gibi içsel uyarıları
algılayan reseptörlere iç reseptör adı verilir.

Tat, koku gibi kimyasal uyarıları kemoreseptörler alır. Işığa duyar-
lı olanlar fotoreseptörler, sıcak ve soğuğa duyarlı olanlar termore-
septörler, basınç, dokunma gibi uyarıları alanlar da mekanoresep-
törlerdir. Farklı çeşit ve sayıdaki bu reseptörler işlevine göre vücuda
dağılmıştır.

Bir uyartının başlayabilmesi için, uyarının en az eşik değerinde olma-
sı gerekir. Reseptörler olmazsa uyarı alınamaz, sinir telleri kopuk ise
alınan uyarılar iletilemez, merkezî sinir sistemi bozulursa veya narkoz
etkisindeyse impulslar yorumlanamaz.

1.1.4.1. Göz

Göz, ışığı algılayabilen reseptörlerle donatılmış organımızdır. Embri-
yonik gelişme evresinde ön beynin uç kısmının farklılaşması ile oluşur.
İnsan gözü, belirli bir uzaklıktaki nesnelerin görüntülerini algılayabilme
ve renklerini ayırt edebilme özelliğine sahiptir.

Işık, göz reseptörlerini uyarır ve impulslar oluşturur. İnsan gözü, yak-
laşık olarak 380-760 nanometre arasındaki dalga boyuna sahip ışığı
görebilir. Göz; kaş, kirpik ve göz kapağı tarafından korunur. Göz ka-
pakları zararlı maddelerin göze girişini engeller. Gözyaşı bezleri, göz-
yaşı üreterek gözün kurumasını önler ve gözü temizler. Gözyaşında
bulunan lizozim enzimleri, göze giren mikropları öldürür. Göz kasları,
göz küresinin hareketini sağlar ve iki gözü aynı anda hareket ettirir.

Göz dıştan içe doğru üç tabakadan oluşur: Bu tabakalar sert tabaka
(sklera), damar tabaka (koroid) ve ağ tabakadır (retina).
Silli cisimcik Sert tabaka
(Kirpikli cisimcik) (Sklera)
Saydam Camsı cisim
tabaka
(Kornea) Damar tabaka
(Koroid)
Asıcı
bağlar Ağ tabaka
(Retina)
Göz bebeği
Sarı nokta
İris
Kan damarı
Mercek
(Lens)
Saydam
sıvı
Göz kasları Kör nokta Görme sinirleri

Görsel 1.29: Gözün yapısı

56