Page 30 - Fen Lisesi Fizik 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE
3.3. SU DALGASI

NOT ALANI
Durgun su yüzeyi, yüzey geri-
limi nedeniyle gergin bir zar gibi-
dir. Su yüzeyinin bu özelliği nede-
niyle değişik kaynaklar tarafından
aktarılan enerjinin su yüzeyinde
yayılmasıyla elde edilen dalgaya
su dalgası denir. Denizlerde ve
okyanuslarda Görsel 3.24’teki
Görsel 3.24: Su dalgası
gibi oluşan su dalgaları, genelde
rüzgâr nedeniyle su ile hava arasında oluşan sürtünmeden meyda-
na gelir. Rüzgâr, su yüzeyine temas ettiğinde küçük su taneciklerini
kaldırır. Bunlar yukarı doğru hareket eder ve rüzgârın etkileyeceği
daha büyük bir alan yaratır. Bu da önce küçük dalgacıkları sonra da
büyük dalgaları meydana getirir.
Su dalgaları, suyun yüzeyinde oluşup yayılır. Su dalgaları, hare-
ket ederken su yüzeyindeki tanecikler Görsel 3.25’teki gibi ileri geri
(boyuna) ve yukarı aşağı (enine) hareket ederek derin sularda daire-
sel, sığ sularda eliptik yörüngeler izler. Bu nedenle su dalgaları enine
ve boyuna dalgaların bileşkesi olan özel dalgalardır.

Görsel 3.25: Su taneciklerinin hareketi

Su dalgası Görsel 3.26’daki gibi ilerlerken suyun durgun hâli,
yatay konum olarak düşünülürse dalganın üst kısmı tepe, alt kısmı
çukur olarak adlandırılır. Dalganın tepe veya çukur noktasının denge
noktasına olan uzaklığına genlik denir. Tepedeki su molekülleri
dalga ile aynı yönde, çukurdaki su molekülleri ise zıt yönde hareket
ederek çembersel yörüngede bir tur atar. Böylece bir tam dalga
geçtikten sonra bir su molekülünün yer değiştirmesi sıfır olur. Yani
su molekülleri ya da su yüzeyinde duran herhangi bir cisim dalga
ile birlikte sürüklenmez. Ancak derinliğin dalga boyundan daha az
olan kıyılara yaklaştıkça dipteki sürtünmeden dolayı dalga hareketi
engellenir ve dalgaların şekli bozulur.

İlerleme yönü
λ
Tepe Tepe

Çukur

Görsel 3.26: Su dalgası

156