Page 49 - Fen Lisesi 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE KUVVET VE HAREKET

1.4. Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareket

Hareket eden bir cismin hızının hareket süresince değişmemesi, hareketin sabit hızlı hareket olduğunu
gösterir. Cismin üzerine etki eden net kuvvetin sıfır olmasıyla gerçekleşen bu hareket 9. sınıf fen lisesi
öğretim programında incelenmiş ve düzgün doğrusal hareket olarak tanımlanmıştı. Düzgün doğrusal
harekette cisim eşit zaman aralıklarında eşit yer değiştirmeler yapar. Bu duruma hareket halindeki asan-
sör ve yürüyen merdiven örnek olarak verilebilir.

Hareket eden bir cismin hızının artarak ya da azalarak değişmesi, onun ivmeli hareket yaptığını gösterir.
Dinamiğin temel prensibine göre sabit ivmeli hareket yapan bir cismin üzerine etki eden net kuvvet sabit
olmalıdır.

Doğrusal bir yolda hızı düzgün olarak artan ya da azalan cisimlerin yapmış olduğu harekete bir boyutta
sabit ivmeli hareket denir.

1.4.1. Bir Boyutta Sabit İvmeli Hareketin Grafik ve
Denklemleri

Doğrusal bir yolda hareket için seçilebilecek birbirine zıt iki yön vardır. Yönlerin zıt olmasından yararlanı-
larak yönlerden biri pozitif (+) işaretlendiğinde diğeri negatif (−) işaretlenir. Örneğin Şekil 1.43’te verilen
doğrusal yoldaki hareketlilerden arabanın yönü pozitif (+) ise bisikletlinin yönü negatif (−) olarak tanımla-
nır.

(-) yön (+) yön

Şekil 1.43: Doğrusal yolda birbirine zıt yönde hareket eden araba ve bisikletli

Hızın artması ya da azalması, hareketliye etki eden kuvvetin yönüne bağlıdır. Hareket halindeki bir cisme
hareket yönü ile aynı yönde bir kuvvet uygulandığında ivmesi (+) işareti alır ve hız düzgün olarak artar
(Şekil 1.44). Cismin hızının düzgün bir şekilde arttığı bu durumdaki harekete düzgün hızlanan doğrusal
hareket denir.

Kuvvet, hareketlinin yönü ile zıt yönde olduğunda ivme (−) işareti alır ve hız düzgün olarak azalır
(Şekil 1.45).

Cismin hızının düzgün bir şekilde azaldığı bu durumdaki harekete düzgün yavaşlayan doğrusal hare-
ket denir.

a
v F v
F a

Şekil 1.44: Düzgün hızlanan hareket Şekil 1.45: Düzgün yavaşlayan hareket

59