Page 38 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Zıt yüklü paralel levhalarla oluşturulmuş düzgün elektrik alan içine gönderilen yüklü parçacık, üzerine etki
eden net kuvvet doğrultusunda hareket eder. Düzgün elektrik alan içinde sabit tutulan (+) yüklü parçacık
serbest bırakıldığında Şekil 2.27’deki gibi hareket eder. Bunun nedeni parçacığın üzerine etki eden
elektriksel kuvvet yönünün (−) yüklü levhaya dik doğrultuda olmasıdır.
+ E −
+ −
+ −
+ F = q E$ −
+ +q −
+ −
+ −
+ −
+ −
+ G = m g$ −
+ −
+ −

V
Şekil 2.27: (+) yüklü parçacığın yörüngesi

Şekil 2.28’deki gibi kütle çekim kuvvetinin ihmal edildiği bir ortamda, zıt yüklü paralel levhalar arasına
−
elektron (e ) ve proton (p) parçacıkları elektrik alan dik olarak v hızıyla x doğrultusunda gönderilmiş
olsun. Yükleri nedeniyle elektron (+) levhaya, proton (−) levhaya doğru üzerlerine etki eden elektriksel
kuvvet ve hız vektörünün bileşkesi doğrultusunda bir yörünge izler.

− − − − − − − − − − − − − − − − − − ― − − − − − − − − − − − − − − − − − −
e
v x
−
doğrultusu
F = q $ E
p E
p F = q $ E
v x e E
+
doğrultusu
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
(a) (b)

Şekil 2.28: Elektron ve proton parçacıklarının yüklü levhalardaki hareketleri

Örnek: Yer çekimi ivmesinin g olduğu bir ortamda yüklü levhalar arasında oluşturulan düzgün
elektriksel alana yüklü A parçacığı v hızı ile şekildeki gibi gönderilmektedir.
+ + + + + + + + + + + + + + +
1
A v
2

3
− − − − − − − − − − − − − − − − − −
A parçacığının 1, 2 ve 3 yollarını izleyebilme şartı nedir? Açıklayınız.

Çözüm: A parçacığının
1 yolunu izleyebilmesi için cisim kesinlikle (−) yüklü ve elektriksel kuvvet kütle çekim kuvvetinden
büyük olmalıdır.
2 yolunu izleyebilmesi için (−) yüklü ve elektriksel kuvvet kütle çekim kuvvetine eşit olmalıdır.
3 yolunu izleyebilmesi için (+) veya (−) yüklü olabilir. Ancak (−) yüklü ise kütle çekim kuvveti
elektriksel kuvvetinden büyük olmalıdır.

246