Page 42 - Fen Lisesi Kimya 10 | 1. Ünite

1.22. ALIŞTIRMA
4NH (g) + 5O (g) ͢ 4NO(g) + 6H O(g) tepkimesine göre 0,6 gram NO
3 2 2
oluştuğunda
a) Normal şartlar altında kaç L O gazı harcanır?
2
b) Kaç gram NH gazı harcanır?
3
c) Kaç tane H O molekülü oluşur? (H:1, N:14, O:16)
2

a) Sınırlayıcı Bileşen Hesapları
Herhangi bir kimyasal tepkimede, girenler her zaman stokiyometrik
oranlarda verilmeyebilir; ancak girenler belirli bir stokiyometrik oranda
birleşerek ürün oluşturur. Stokiyometrik miktar denkleştirilmiş tepkimede
belirtilen oranlar kadardır. Tepkimenin amacı başlangıç maddelerinden en
yüksek miktarda ve verimde ürünler elde etmektir. Bir kimyasal tepkime-
de reaksiyona giren maddelerin oranları aşırı miktarda olabilir. Bu nedenle
BİLGİ KUTUSU
tepkimeye giren maddeler tamamen tükenmez ve tepkime ortamında artar.
Kimyasal tepkimelerde hesap- Bir tepkimede tamamen tükenen maddeye sınırlayıcı bileşen denir. Sı-
lamalar sınırlayıcı bileşen mik- nırlayıcı bileşen tamamen tükendiğinde oluşan ürünlerin miktarı belirlenir.
tarına göre yapılır. Sınırlayıcı bileşen tükendiği zaman tepkime olmaz ve ürün oluşması
durur. Aşırı miktarda madde, sınırlayıcı bileşen ile tepkime verebileceği
nicel miktardan fazla olan bileşendir. Örneğin azot gazı ile hidrojen gazı-
nın tepkimesinden amonyak oluşumu tepkimesi incelendiğinde
N (g) + 3H (g) ͢ 2NH (g)
2 2 3
tepkimesi %100 verimle gerçekleştiğinde 1 mol N gazı ile 3 mol H gazı
2 2
harcanır. Tepkime sonunda 2 mol NH gazı oluşur. Başlangıçta 3 mol N
3 2
gazı ve 3 mol H gazı tepkimeye sokulduğunda N gazının 2 molü tep-
2 2
kimeye girmeden artar. H gazının tamamı harcanır. Tepkimede H gazı
2 2
sınırlayıcı bileşendir. H gazının tamamı harcandığında tepkime sona erer.
2

ÖRNEK
͢
2SO (g) + O (g) 2SO (g) tepkimesine göre 0,4 mol SO ve 0,3 mol
2 2 3 2
O gazı tam verimle tepkimeye girdiğinde
2
a) Sınırlayıcı bileşen hangi maddedir?
b) Hangi bileşenden kaç mol artar?
c) En fazla kaç gram SO gazı oluşur? (O:16, S:32)
3

ÇÖZÜM
͢
2SO (g) + O (g) 2SO (g)
2 2 3
Başlangıç: 0,4 mol 0,3 mol -
Değişim: 0,4 mol 0,2 mol + 0,4 mol
¯ ¯
Sonuç: 0 0,1 mol 0,4 mol
a) Tepkimede SO gazı tamamen harcandığı için sınırlayıcı bileşendir.
2
b) 0,1 mol O gazı artar.
2
c) 0,4.80 = 32 g SO gazı oluşur.
3

54