Page 45 - Fen Lisesi Kimya 10 | 1. Ünite

KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE
KİMYASAL HESAPLAMALAR

Gerçek verim daima kuramsal verimden küçüktür. Verimin az olması-
nın pek çok nedeni vardır:
‣ Bir tepkimenin ürünü, nadiren saf olarak elde edilebilir. Gerekli saflaş-
tırma işlemleri sırasında bazı ürünlerde madde kaybolabilir. Bu durum
verimi düşürür.
‣ Çoğu zaman tepkimeye giren maddeler beklenenden başka tepkimeler
de verebilir. Bu tepkimelere yan tepkimeler, istenmeyen ürünlere de
yan ürünler denir. Yan tepkimeler arttığında ana ürünün verimi düşer.
‣ Bazı tepkimeler çift yönlüdür (tersinir). Bu tepkimeler soldan sağa %100
verimle gerçekleşemez. Bu tepkimelerde oluşan ürünlerin bir kısmı ye-
niden tepkenleri vermek üzere bozunur. Bu durumda verim beklenen-
den az olur.
‣ Bazı maddeler safsızlık içerdiği için ürün miktarı beklenenden az olur.

Bu durum tepkimenin verimini düşürür.
Bir tepkimenin % verimi

gerçek verim
.
% verim = 100 formülü ile hesaplanır.
kuramsal verim

ÖRNEK
Üre, CO(NH ) , gübre olarak kullanılır ve yıllık üretimi milyonlarca ki-
2 2
logramdır. Ürenin endüstride elde edilme tepkimesi
2NH (g) + CO (g) ͢ CO(NH ) (k) + H O(s) şeklindedir. 88 g CO
3 2 2 2 2 2
yeterli miktarda NH ile tepkimeye girerse 90 g üre elde edilmektedir.
3
Buna göre bu tepkimenin
a) Kuramsal verimi kaçtır?
b) Gerçek verimi kaçtır?
c) % verimi kaçtır? (H:1, C:12, N:14, O:16)

ÇÖZÜM

2NH (g) + CO (g) ͢ CO(NH ) (k) + H O(s)
3 2 2 2 2
Kütle oranı: 34 g 44 g 60 g 18 g
88 g x
a) Kuramsal verim tepkimede hesaplanan ürün miktarı olduğu için

kuramsal verim = x = 120 g’dır.
b) Gerçek verim elde edilen ürün miktarı olduğu için
gerçek verim = 90 g’dır.

gerçek verim 90
.
.
c) % verim = 100 ⇒ % verim = 100 = %75’tir.
kuramsal verim 120

57