Page 40 - Fen Lisesi Kimya 10 | 1. Ünite

KİMYASAL
4.
TEPKİMELERDE
BÖLÜM HESAPLAMALAR

1.4.1. Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar

Kimya laboratuvarlarında sıkça sorulan en temel soru “Bilinen miktar-
lardaki tepkenlerden (girenlerden) ne kadar ürün elde edilebileceğidir.”
Bazı durumlarda bunun tersi de sorulabilmektedir: “Bilinen miktarlarda
ürün elde edebilmek için ne kadar tepken kullanılmalıdır?” Tepkimeden
nicel sonuçlar elde edebilmek için mol kütlesi ve mol kavramlarının kulla-
nılması gerekmektedir.
Tepken veya ürünlerin birimleri mol, gram, tane, litre (gazlar için) ya
da bazı diğer birimler cinsinden verilse bile tepkimede ürün miktarlarının
BİLGİ KUTUSU
hesaplanmasında mol birimi kullanılır. Bu nedenle kimyasal hesaplama-
lardaki bu yönteme mol yöntemi denir. Bir kimyasal tepkimede katsayılar
Bir kimyasal tepkimede tepken-
maddelerin mol sayılarını belirtir ve maddelerin mol sayıları arasındaki
ler ve ürünlerin nicel olarak ça-
geçiş stokiyometriden yararlanılarak yapılır. Örneğin C H (propan) gazı
lışılmasında stokiyometriden 3 8
O gazıyla yakılınca CO gazı ve su buharı oluşur. Tepkimenin denkleşmiş
faydalanılır. 2 2
hâli aşağıdaki gibidir.
C H (g) + 5O (g) ͢ 3CO (g) + 4H O(s)
3 8 2 2 2
1 mol 5 mol 3 mol 4 mol

N tane 5N tane 3N tane 4N tane
A A A A
1 molekül 5 molekül 3 molekül 4 molekül
44 akb 160 akb 132 akb 72 akb
44 g 160 g 132 g 72 g
1 hacim 5 hacim 3 hacim ¯
NŞA
22,4 L 112 L 67,2 L

Tepkimeye göre 1 mol C H gazı harcanınca 5 mol O gazı tüketilir.
3 8 2
Tepkime sonunda 3 mol CO gazı ve 4 mol H O oluşur. Birçok kimyasal
2 2
tepkimede aşağıdaki yöntemlere göre hesaplama yapılması tercih edilir.
‣ Verilen tepken ve ürünlere göre kimyasal tepkime denklemi yazılır.
‣ Tepkimenin denklemi denkleştirilir.
‣ Tepkimede verilen madde miktarları (kütle, tane, NŞA hacim) mol biri-

mine dönüştürülür.
‣ Tepkimede tepken ve ürün oranları belirtildikten sonra verilen miktar-
dan, istenilen tepken veya ürün miktarı mol olarak bulunur.
‣ Bulunan mol miktarları istenilen miktara dönüştürülür.

ÖRNEK

N ile H gazı yüksek sıcaklık ve basınçta tepkimeye girerek NH gazı
2 2 3
oluşur. Tepkimede 0,6 mol H gazı harcandığında
2
a) Kaç mol N gazı harcanır?
2
b) Kaç gram NH gazı oluşur? (H:1, N:14)
3

52