Page 54 - Fen Lisesi Kimya 10 | 2. Ünite

Soğutucu Akışkanlar
Maddenin sıvı hâlden gaza, gaz hâlden sıvıya geçiş özelliğinden
yararlanılarak soğutucular yapılmıştır.
Ortamdan ısı alarak buharlaşan ve ortam sıcaklığını düşüren mad-
delere soğutucu akışkanlar denir. Her madde soğutucu akışkan ola-
rak kullanılmaz. Soğutucu akışkan olarak kullanılan maddenin basınçla
sıvılaştırılabilmesi ve üzerindeki basınç kaldırıldığında genleşerek bu-
har hâline geçmesi gerekir.
Soğutucu akışkanların kritik sıcaklıklarının yüksek, kaynama nok-
talarının düşük olması gerekir. Suyun, soğutucu akışkan olarak kulla-
nılmamasının sebebi kritik sıcaklığı yüksek olmasına rağmen kayna-
ma sıcaklığının da yüksek olmasıdır. Soğutma sistemleri çalışırken iki
temel kural vardır. Bu kurallardan birincisi genleşen gazın soğuması
ve yeterince soğuyan gazların sıvılaşmasıdır. İkincisi farklı sıcaklık-
taki iki nesneden sıcak olanın soğuyup soğuk olanın ısınmasıdır. Bu
kurallara göre genleşen gaz ortamdan ısı alır, sıkışan gaz ortama ısı
verir. Günlük hayatta kullanılan buzdolapları, klimalar ve daha büyük
tesislerde kullanılan ısı pompaları soğutma çevrimi ile çalışır. Buzdolap-
larının arka kısmında bulunan kompresör elektrik akımı ile çalışarak so-
ğutucu gazı sıkıştırır. Böylece gazın basıncı ve sıcaklığı artar. Bu gaz,
buzdolabı içine döşenmiş boru sistemine girerek genleşir ve buharlaşır.
Buharlaşma sırasında sıvı ısıyı soğurur ve buzdolabı içindeki ortamı
soğutur. Genleşmiş gaz, dolaşım sistemi ile kompresöre tekrar gelerek
aynı çevrime tekrar girer.

Soğutucu akışkanların özellikleri
■ Kritik sıcaklığı ve kritik basıncı yüksek, kaynama noktası düşük ol-
malıdır.
■ Patlayıcı, yanıcı ve zehirli olmamalıdır.
■ Çevreye zarar vermemelidir.
■ Uygulanabilir bir basınçla sıvılaşmalı, basınç kaldırılınca buharlaşmalıdır.
■ Kimyasal olarak aktif olmamalıdır.
■ Kolay bulunur ve ekonomik olmalıdır.
■ Oda koşullarında buhar hâlinde olmalıdır.

■ Enerji tüketimi az olmalıdır.
■ Soğutucudaki gaz kaçakların tespitine imkân veren özellikte olmalıdır.

ç) Bilişim teknolojilerinden (animasyon, simülasyon, video
vb.) yararlanarak Joule-Thomson olayı açıklanır.
Bilişim teknolojilerinden yararlanarak Joule-Thomson olayının tanı-
tımını yapınız. İlgili görsellere Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Bilişim Ağı
www.eba.gov.tr adresinden ulaşılabilir.

146 KİMYA 11. SINIF