Page 2 - Fen Lisesi Kimya 11 | 4. Ünite

TEPKİMELERDE ISI
1. BÖLÜM
DEĞİŞİMİ

■ Günlük yaşamda endotermik ve ekzotermik tepkimelere ör-
nek hangi olaylar verilebilir?
■ Kimyasal tepkimelerdeki enerji değişimleri aynı mıdır?
■ Tepkimelerdeki enerji değişimleri hangi faktörlere bağlıdır?

4.1.1. Tepkimelerde Meydana Gelen Enerji Değişimleri

Kimyasal tepkimelerde meydana gelen enerji değişimlerini izleyebil-
mek için sistem, ortam ve enerji kavramları birbirinden ayırt edilmelidir.
Enerji; bir cismin konumu, hareketi, taşıdığı elektrik yükü, içinde
bulunduğu ortamdan daha yüksek sıcaklığa sahip olması sebebiyle iş
yapabilme yeteneğidir.
Evren; madde ve enerji dengesi üzerine kuruludur. Fiziksel olay-
larda, kimyasal ve çekirdek (radyoaktif) tepkimelerinde enerji değişimi
gerçekleşir. Kimyasal olaylardaki enerji değişimi, fiziksel olaylardaki
enerji değişiminden daha fazladır. Çekirdek tepkimelerindeki enerji ise
fiziksel ve kimyasal olaylara göre çok daha fazladır.

Görsel 4.2: Kimyasal değişimle su oluşumu
Görsel 4.1: Fiziksel değişimle
oluşmuş buz H O(s) → H O(k) + 6,01 kJ Fiziksel değişim (Görsel 4.1)
2 2
H (g) + 1/2 O (g) → H O(g) + 241,8 kJ Kimyasal değişim (Görsel 4.2)
2 2 2
Sistemle ortam arasındaki sıcaklık farkından ileri gelen enerji alış-
verişine ısı denir. Isı, daima sıcak bir cisimden soğuk bir cisme enerji
aktarımı ile gerçekleşir. Sistemle ortam arasındaki sıcaklık farkı sonu-
cunda sistemden ortama ısı akışı oluyorsa sistem enerjiyi ısı şeklinde
kaybeder. Sıcak cisim, soğuk cisme dokundurulduğunda sıcak cisim-
den soğuk cisme ısı şeklinde enerji akışı olur.
Moleküler düzeyde, sistemin bulunduğu ortamdaki moleküllerin kar-
maşık hareketleri artarken enerji, ısı şeklinde dışarıya verilir. Hızla ha-
reket eden moleküller, birbiriyle çarpışmaları sonucu fazla enerjilerini
ortama vererek enerjinin yayılmasını sağlar. Moleküllerin bu gelişigü-
zel hareketi termal hareketi oluşturur. Isının, sıcaklığın yüksek olduğu
bölgeden düşük olduğu bölgeye akması, termal hareketin fazla olduğu
bölgeden az olduğu bölgeye enerji akışı demektir. Isı, kalorimetre kabı
ile ölçülür ve ısı birimi kalori (cal) veya joule (J)’dür.

236 KİMYA 11. SINIF