Page 3 - Fen Lisesi Kimya 11 | 4. Ünite

KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ

a) Ekzotermik ve Endotermik Tepkimelerde Isı Alışverişi
Kimyasal tepkimeler, enerji değişimi ile gerçekleşir. Bu enerji değişi-
mi, ekzotermik veya endotermik olarak nitelenir. Bulunduğu ortama ısı
vererek gerçekleşen tepkimelere ekzotermik tepkimeler (ekzo: dışarı,
term: ısı) denir. Ekzotermik tepkimelerde potansiyel enerji azalır.
Bulunduğu ortamdan ısı alarak gerçekleşen tepkimelere de endo-
termik tepkimeler (endo: içeri, term: ısı) denir. Endotermik tepkime-
lerde potansiyel enerji artar. Bir tepkimede alınan veya verilen enerjiye
tepkime enerjisi adı verilir. Tepkimelerde, alınan veya verilen enerji
potansiyel enerjidir. Genellikle düşük ve normal sıcaklıklarda oluşan
tepkimeler, ekzotermik tepkimelerdir ve ısı verirler. Çok yüksek sıcak-
lıklarda ise endotermik tepkimeler gerçekleşir.
Örneğin demirin paslanması ve gümüşün kararması, ekzotermik
yanma tepkimeleridir.
2Fe(k) + 3/2O (g) → Fe O (k) + ısı
2 2 3
2Ag(k) + 1/2 O (g) → Ag O(k) + ısı
2 2
Bu tepkimelerde tepkime ısısının varlığı hissedilmez. Bu tür tepki-
melerde tepkime ısısı çok azdır ve tepkime çok yavaş yürümektedir.
Çok yavaş olan tepkimelerde tepkime ısısının ölçülmesi zordur. Ekzo-
termik tepkimelerde girenler ürünlere dönüşürken enerji düşüşü, endo-
termik tepkimelerde ise enerji yükselişi olur (Görsel 4.3).

Girenler Ürünler

Enerji Yükselmesi Ekzotermik Isı Enerji Yükselmesi Isı Endotermik

Tepkimeler
Soğurulması
Salınması
Tepkimeler

Ürünler Girenler

Görsel 4.3: Ekzotermik ve endotermik tepkimelerde enerji değişimi

Tepkimelerde tepkime ısısı “∆H” ile ifade edilir. Ekzotermik tepkime-
lerde ∆H < 0, endotermik tepkimlerde ∆H > 0 olur. Bir kimyasal tepki-
mede alınan ya da verilen ısıya tepkime ısısı ya da tepkime entalpisi
denir. Entalpi, iç enerjiye bağlı bir özelliktir ve entalpinin mutlak değeri
ölçülemez. Entalpi, bir hâl fonksiyonudur ve belirli değerlere sahiptir.
Kimyasal tepkimede dışarıdan ısı alınıyorsa alınan ısı tepkime
denkleminde girenler tarafında, ısı salınıyorsa salınan ısı tepkime
denkleminde ürünler tarafında gösterilir.

237
KİMYA 11. SINIF