Page 36 - Fen Lisesi Kimya 9 | 1. Ünite

Su (H O)
2
Hayatımızın vazgeçilmezi su, dünyanın ve insan vücudunun yakla-
şık %75’ini oluşturur. Doğal bir kimyasal olan su, hücrelerin yaşamsal
faaliyetlerinin sürdürülmesi, vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesi ve
vücudun su dengesinin korunmasında önemli rol üstlenir. Vücutta biriken
toksinleri (zehirleri) atmak, vücudun ısı dengesini sağlamak için yeterli
miktarda suya ihtiyaç vardır. Bu yüzden bir insanın günlük içeceği su mik-
tarı ortalama 2,5 litre olmalıdır. Bu su miktarı bir kerede değil gün içinde
aralıklarla içilmelidir. Çok fazla su içmenin de zararları olabilir. Böbrekle-
rin belli bir oranda su atma kapasitesi vardır. Fazla ya da az su tüketilme-
si vücut sıvısının elektrolit dengesini bozar.
Suyun çevre açısından çok önemli görevleri vardır. Dünyada doğal
sera etkisine en çok katkısı olan madde su buharıdır. Su buharı güneşten
gelen ışınları tutarak atmosfer sıcaklığının düşmemesini sağlar. Su can-
lıların temel ihtiyaç maddesidir. Bitkilerin fotosentez yapması, hücrelere
besinlerin taşınması, biyokimyasal olaylar su ile gerçekleşmektedir.

b) Hg, Pb, CO , NO , SO , CO, Cl Maddelerinin İnsan Sağlığı
2 2 3 2
ve Çevre Üzerindeki Zararlı Etkileri

Cıva (Hg)
Termometrelerin, barometrelerin, difüzyon pompalarının ve daha bir-
çok laboratuvar araçlarının yapımında kullanılır. Cıva buharlı lambaların
ve reklam ışıklandırmalarının, diş hekimliğinde kullanılan bazı alaşım-
ların, boya, böcek öldürücü ilaç ve pillerin yapısında bulunur. Cıva do-
ğada bozulmadığından ve kolay buharlaşabildiğinden cıva buharları ve
cıva bileşikleri insan ve çevre sağlığı bakımından çok tehlikeli bir toksittir.
Gıdalar ve içme suyu ile insan vücuduna giren cıva; bazı nörolojik has-
Resim 1.59: Cıva talıklara, sinir sistemi bozulmalarına, kansere, böbrek, karaciğer, beyin
dokularının ve kromozomların zarar görmesine neden olur (Resim 1.59).

Kurşun (Pb)
Kurşun, çevre kirliliği oluşturan ve insan sağlığına toksik etki yapan
ağır bir metaldir. Kurşun endüstride daha çok pil yapımında, akü imalatın-
da, yakıtlarda katkı maddesi olarak, radyasyon koruyucu, yalıtkan kablo,
boya, lehim, folyo ve çeşitli alaşımların üretiminde kullanılır. Kurşun biyo-
lojik olarak parçalanmadığından toksik etkisi giderilemez. Kurşun vücuda
içme suyu, besin zinciri yolu ile girebilir ve akciğerlere kadar ulaşır (Re-
sim 1.60). Akciğerlerden emilerek kana karışır. Kan ile karaciğer, böbrek,
beyin ve kas gibi yumuşak dokulara ulaşır ve kemik ve diş gibi sert doku-
larda birikirek işitme, sinir sistemi bozukluklarına, hemoglobin miktarında
azalmaya, kansızlığa, mide ağrısına, böbrek ve beyin iltihabına, özellikle
Resim 1.60: Kurşun içeren egzoz kansere ve ölüme neden olur. Çocuklarda ise bilinç ve davranış bozuk-
gazı
luklarına yol açar.
Karbon dioksit (CO )
2
Karbon dioksit atmosferde hacimce on binde bir oranında bulunan bir
gazdır. Odun, kömür ve petrol gibi yakıtların tam yanması sonucu oluşan
karbon dioksit gazı atmosfere yayılarak atmosferin karbon dioksit oranını
arttırır. Endüstrinin gelişmesiyle birlikte atmosferdeki karbon dioksit gazı
miktarı hızla artmaktadır. Karbon dioksit gazının artışı sera etkisi yarata-
rak küresel ısınmaya neden olmaktadır. Karbon dioksit gazı atmosferdeki
sera etkisine en fazla katkı sağlayan gazdır (%77). Sera etkisi ile atmos-
ferdeki iklim değişiklikleri sonucu bazı bölgelerde kuraklığın oluşmasına
neden olmaktadır.
Karbon dioksit gazı zehirli bir gaz değildir. Bu yüzden insan sağlığına
zararı azdır. Fakat hava kirliliği oluşturarak çevreye zarar verir.

48 49