Page 35 - Fen Lisesi Kimya 9 | 1. Ünite
P. 35
KİMYA BİLİMİ
Demir (Fe)
Demir insan sağlığı için en önemli elementlerden biridir. Kandaki al-
yuvarlarda olan hemoglobinin yapısında bulunur (Resim 1.57). Hücrelere
oksijen taşımada görev yapar. Demir insan vücudunda 4-5 gr kadar bu-
lunur. Demir elementinin eksikliğinde veya fazlalığında çeşitli hastalıklar
ortaya çıkar. Vücuttaki demir eksikliğinde hücrelere yeterli miktarda oksi-
jen taşınamaz. Vücutta demir eksikliğine bağlı olarak kansızlık, yorgun-
luk ve halsizlik görülür. Vücutta demir fazlalığında kalp ve karaciğer zarar
görür. Demir fazlalığı düzenli kan verilerek giderilebilir.
Yerkabuğunda ve Dünya'nın merkezindeki çekirdekte yoğun olarak
bulunan demir, dünyada manyetik alanın oluşmasını sağlar. Yer kabu-
ğunda demir, mineraller hâlinde bulunur. Başlıca demir mineralleri man- Resim 1.57: Demir içeren
yetit (Fe O ), hematittir (Fe O ). Demir mineralleri çelik alaşımı üretimin- hemoglobin
3 4 2 3
de kullanılır.
Kalsiyum (Ca)
Kalsiyum, insan vücudunda en fazla bulunan elementtir. Vücutta bulu-
nan kalsiyumun büyük bir kısmı kemik ve dişlerin yapısında bulunur (Re-
sim 1.58). Kemiklerin yapısında kalsiyum fosfat [(Ca (PO ) ] tuzu olarak
3 4 2
bulunur. Kalsiyum ayrıca kanın pıhtılaşmasında da görev alır.
Kalsiyum eksikliği Raşitizm hastalığına neden olur. Vücut gelişimi ya-
vaşlar. Kalsiyum kasların gerginliğinde, kalbin çalışmasında, gebelik ve
doğumdan sonra süt yapımında görev yapar.
Kalsiyum yeryüzünde en çok bulunan elementlerdendir. Kalsiyum ak-
tif metal olduğu için doğada bileşikleri hâlinde bulunur. Kayaçların yapı-
sında mineralleri hâlinde bulunur. Kalsiyumun doğadaki önemli mineral-
leri kalsit (CaCO ), florit (CaF ) dolomit [CaMg(CO ) ].
3 2 3 2 Resim 1.58: Kalsiyum içeren kemik
Kalsiyum bitkilerde kök ve meyve gelişimini sağlar. Toprakta yeter-
li miktarda kalsiyum bulunmazsa bitki gelişimi yavaşlayarak, meyve ve
yaprak çürümeleri oluşur.
Kalsiyum bileşiği olan kalsiyum karbonattan çimento ve kireç üretimi
yapılır.
Magnezyum (Mg)
Vücutta bulunan magnezyum, yaklaşık % 60 oranında kemik ve diş-
lerin yapısında yer alır. Sinirlerin uyarılmasını ve kasların kasılmasını
sodyum, potasyum, kalsiyum mineralleri ile düzenler. Magnezyum ener- BİLGİ KUTUSU
ji metabolizmasında rol alan pek çok enzimi etkin hâle getirir. Vücudun
magnezyuma olan günlük ihtiyacı 300-350 mg civarındadır. Magnezyum
Fındık, tahıl ve deniz ürün-
su, oksijen ve temel besinlerden sonra vücuttaki en önemli minerallerden
leri magnezyum yönünden
biridir. Vücut gelişiminde görev yapar. Magnezyum eksikliğinde aşırı su-
zengin besinlerdir. Yaprak-
sama sonucu bol su tüketimi ve kas kasılmaları oluşur.
lardaki yeşil renk klorofil pig-
Aktif metal olduğu için doğada bileşikleri hâlinde bulunur. Doğadaki
mentindeki magnezyumdan
önemli minerali manyezit (MgCO ) ve dolomittir. Kalsiyum ve magnez-
3 kaynaklanır.
2 +
2+
yum bileşikleri suda az çözündüğü için Ca ve Mg iyonları sularda sert-
lik oluştururlar.
Magnezyumun önemli bir bileşiği olan magnezyum oksitin (MgO)
erime noktası yüksektir. Bu nedenle magnezyum oksit; yüksek sıcaklık-
lı fırın ocaklarının içine döşenen tuğlalarda, sıvalarda kullanılır. Böyle-
ce, 2000 derecenin üzerindeki sıcaklığa dayanabilen ocaklar yapılabilir.
Ayrıca magnezyum oksit kuvvetli asitlerle olan zehirlenmelerde panzehir
olarak kullanılır.
Magnezyum bitkilerde klorofilin yapısında yer alır. Fotosentezde şe-
ker, yağ ve nişasta oluşumuna katkıda bulunur. Topraktaki magnezyum
eksikliğinde bitkilerde gelişme yavaşlar, tohum ve meyve verimi azalır.
46 47
