Page 26 - Fizik 10 | 2. Ünite

2. ÜNİTE: BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

Uçak kanatlarının tasarımında da benzer b�r durum söz konusudur.
Uçakların kanatları, uçak hareket hâl�ndeyken üzer�nden geçen hava-
nın sürat�n�n artmasını sağlayacak şek�lde tasarlanmıştır (Şek�l 2.34).
Hızlı hava akımının oluşturduğu basınç
Alçak basınç
bölges�

Kanat
Hava
akımı

Yüksek basınç
bölges�
Yavaş hava akımının oluşturduğu basınç

Şek�l 2.34: Uçak kanadı kes�t�
Üst yüzeyler� dışa bombel� kanatlar, hava akışının üst yüzeyde daha
hızlı olmasını sağlar. Bernoull� İlkes�’ne göre kanadın üst tarafındak�
basınç alt tarafındak� basınçtan küçük olur. Bu şek�lde üst yüzeyde
alçak, alt yüzeyde de yüksek basınç bölges� oluşur. Bu durum uçakların
yükselmes�ne yardımcı olur.
Damarlarda akan kan, dolaşım sırasında b�r basınç oluşturur. Bu basınç
kısaca tans�yon olarak �fade ed�l�r. Kalp kanı damarlara ş�ddetle pom-
palarsa tans�yon yüksel�r, zayıf b�ç�mde pompalarsa tans�yon düşer.
Damarlarda oluşan kan basıncı tans�yon alet� �le ölçülür (Görsel 2.29).
Tans�yon ölçümü k�ş�n�n koluna, �ç�ne hava doldurulup boşaltılab�len
b�r manşon ve manşon �le kol arasına steteskop yerleşt�r�lmes�yle yapı-
lır. Manşonun ş�ş�r�lmes�yle kan akışının kes�lmes� sağlandıktan sonra
manşon �ç�ndek� havanın boşaltılması �le kan akışının devam etmes�
Görsel 2.29: Tans�yon ölçme alet� ve normale dönmes� sırasında tans�yon değerler� ölçülür.
Bernoull� İkes�’yle açıklanan b�r başka durum da kara yollarında sıkça
rastlanan hareket hâl�ndek� zıt yönlü araçların yan yana geç�ş� sıra-
Araştırınız
Araştırınız sında gözlemlen�r. Hareket hâl�ndek� b�r kamyonun yanından b�r araç
Tans�yon alet�n�n nasıl çalış- geçerken araçların arasındak� havanın hızı artar. Bernoull� İlkes�’ne
tığına ve tans�yon ölçümünün göre düşük basınç bölges� oluştuğundan araçlar dıştan �çe doğru anlık
nasıl yapıldığına da�r araştırma olarak �t�l�r.
yapınız. Tans�yonunuzu ölçtürü- Yüksek hızla hareket eden araçlara yaklaşıldığında basınç farkından
nüz ve tans�yon değerler�n�z�n k�ş�y� araca doğru �ten b�r kuvvet oluşur. Bu durum hayat� tehl�keye
ne anlama geld�ğ�n� öğrenerek yol açab�leceğ�nden metro �stasyonlarında güvenl�k bandının dışında
elde ett�ğ�n�z b�lg�ler� arkadaşla- kalınmalı ve yüksek hızla hareket eden trenlere yaklaşılmamalıdır
rınızla paylaşınız. (Görsel 2.30).

Görsel 2.30: Metro �stasyonunda yer alan güvenl�k bandı

94 10. SINIF FİZİK