Page 93 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

1.9. DENGE VE DENGE ŞARTLARI

V = 0 V
-F F -F F
m m

F net = 0 F net = 0
a) Dengelenmiş kuvvetler etkisinde duran cisim b) Dengelenmiş kuvvetler etkisinde heraket hâlindeki cisim

Şekil 1.69: Dengelenmiş kuvvetler etkisindeki cisim

Bir cisme etkiyen net kuvvet sıfır ise o cismin dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olduğu ifade edilir. Bu durum-
da, cisim durmaktaysa durmaya; bir hızı varsa o hızla hareket etmeye devam eder. Her iki durumda da cisim
dengededir. Bir araba direksiyonu iki yanından karşılıklı tutularak bir el ile aşağıya, diğer el ile yukarıya doğru
eşit büyüklükte kuvvetlerle aynı anda çekilirse direksiyona uygulanan kuvvetlerin bileşkesi sıfır olur. Direksiyo-
na etkiyen net kuvvet sıfır olmasına rağmen direksiyon yine de dönmeye başlar. Bu durum, sadece net kuvvetin
sıfır olmasının denge için yeterli koşul olmadığını gösterir (Şekil 1.69).

A) DENGE

? Tek tekerlekli bisiklet üzerinde duran bir kişiye etkiyen net kuvvetin sıfır olması, kişinin
dengede kalmasını sağlayabilir mi?

Bir cisme etkiyen net kuvvetin sıfır olması
cismin dengede olması için yeterli değildir.
Tek tekerlekli bir bisiklet üzerindeyken ol-
duğu yerde durabilen bir bisikletli denge-
dedir. Bu durumdayken bisikletliye etkiyen
net kuvvet sıfırdır. Tekerleğin dönmesi du-
rumunda bisikletin dengesi bozulur. Bu ne-
denle bisikletli, pedala uyguladığı ileri geri
kuvvetlerle tekerleğin dönmesini engelle-
meye çalışır. Bisikletin dengede kalabilmesi
için dönme hareketinin de engellenmesi
gerekir (Görsel 1.21). Bir cismin dengede
olabilmesi için cisme etkiyen toplam kuv-
vetin sıfır olmasının yanında toplam torkun
da sıfır olması gereklidir.

Bu bölümde sadece duran cisimlerin den-
Görsel 1.21: Tek tekerlekli bisiklet ve denge gesi incelenecektir. Bir cisim durgun den-
gede ise
1. F toplam = ise cisim öteleme hareketi yapmaz.
0
2. x toplam = 0 ise cisim dönme hareketi yapmaz.
Bu koşulları sağlayan cisim, statik (durgun) dengededir. İnşaat mühendisliği ve mimarlıkta köprü ve binalar,
makine mühendisliğinde makineler tasarlanırken statik denge konusuna özellikle dikkat edilir.

195
195