Page 88 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

114. ÖRNEK

Ağırlığı ihmal edilen eşit bölmeli 4d uzunluğundaki çubuk O noktasından geçen sürtünmesiz eksen
etrafında serbestçe dönebilmektedir.

(1 yönü)
F 2 = 2F F 3 = 2F F 4 = F

O

d d d d F 5 = F
F 1 = F
(2 yönü)
Aynı düzlemdeki kuvvetler çubuğa şekildeki gibi uygulandığında

a) Çubuk 1 ve 2 yönlerinden hangisine doğru dönmeye zorlanır?
b) Toplam torkun yönü nedir?

ÇÖZÜM

a) Öncelikle çubuğa uygulanan bütün kuvvetlerin dönme eksenine göre torklarının büyüklükleri tek
tek bulunur. F 5 kuvvetinin doğrultusu dönme ekseninden geçtiği için kuvvetin dönme eksenine
olan dik uzaklığı sıfırdır. Bu nedenle döndürücü etkisi yoktur.
.
.
τ 1 = F 1 d 1 = F 3d = 3F . d (Çubuğu 2 yönünde dönmeye zorlar.)
.
.
τ 2 = F 2 d 2 = 2F 2d = 4F . d (Çubuğu 1 yönünde dönmeye zorlar.)
.
.
τ 3 = F 3 d 3 = 2F d = 2F . d (Çubuğu 1 yönünde dönmeye zorlar.)
.
.
τ 4 = F 4 d 4 = F d = F . d (Çubuğu 2 yönünde dönmeye zorlar.)
Cisme etki eden kuvvetler aynı düzlemde ise bileşke torkun büyüklüğünü bulmak için aynı yönde
döndürmeye zorlayan kuvvetlerin torkları kendi aralarında cebirsel olarak toplanır. Daha sonra
yönü zıt olanlar birbirinden çıkarılır. Döndürme etkisi büyük olan yön, çubuğun dönmeye zorla-
dığı yönü belirler.

τ 1 + τ 4 = 3F . d + F . d = 4F . d (Çubuğu 2 yönünde dönmeye zorlar.)
τ 2 + τ 3 = 4F . d + 2F . d = 6F . d (Çubuğu 1 yönünde dönmeye zorlar.)

τ toplam = 6F . d – 4F . d = 2F . d (Çubuğu 1 yönünde dönmeye zorlar.)
1 yönü, çubuğun dönmeye zorlandığı yöndür.

b) Çubuğun dönmeye zorlandığı yön ile torkun yönü birbirine karıştırılmamalıdır. Torkun yönü çubu-
ğun dönme ekseni üzerindedir ve sağ el kuralı uygulanarak bulunur. Çubuk, dönmeye zorlandığı
yön olan 1 yönünde sağ el ile sarılırsa başparmak sayfa düzlemine dik ve içeri doğrudur ( 7 ) ve
şekildeki gibi gösterilir.

(1 yönü)
O

x Torkun yönü

190