Page 83 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

x

Dönme ekseni

Dönmeye
zorlandığı yön

F

Görsel 1.19: Dönen cisimlerde sağ el kuralı ile torkun yönünün bulunuşu

Orta noktasından geçen eksen etrafında dönebilen cisme kuvvet uygulandığında cisim bu kuvvetin etkisi ile dön-
meye zorlanır. Kuvvet etkisiyle dönmeye zorlanan cismin torkunun yönü, sağ el kuralına göre bulunur. Bu kurala
göre sağ elin avuç içi dönme eksenine bakacak ve dört parmak kuvvetin dönmeye zorladığı yönü gösterecek şe-
kilde tutularak başparmak dört parmağa dik olarak açılır. Açılan başparmak torkun yönünü gösterir (Görsel 1.19).

1 yönü 2 yönü Dönmeye
F Dönmeye zorlandığı yön
x d zorlandığı yön x d
O O

F
a) Kuvvetin cismi 1 yönünde dönmeye zorlanması b) Kuvvetin cismi 2 yönünde dönmeye zorlanması

Şekil 1.67: Dönen cisimlerde torkun yönü
O noktasından geçen eksen etrafında dönebilen d uzunluğundaki çubuğa F büyüklüğünde kuvvet
Şekil 1.67.a’daki gibi uygulandığında çubuk 1 yönünde dönmeye zorlanır. Sağ el kuralı uygulandığında tork, say-
fa düzlemine dik ve dışa doğru ( 9 ) olur. Kuvvet çubuğa Şekil 1.67.b’deki gibi uygulandığında çubuk 2 yönünde
dönmeye zorlanır. Sağ el kuralı uygulandığında tork, sayfa düzlemine dik ve içe doğru olur (7).

a) Bijon anahtarı b) Vida ve anahtar
Görsel 1.20: Kuvvetin döndürme etkisinden faydalanarak çalışan araçlar

Tork, günlük hayattaki pek çok probleme çözüm üretmek için kullanılmaktadır. Örneğin araba tekerlekleri de-
ğiştirilirken (Görsel 1.20.a) ve vidalama yapılırken (Görsel 1.20.b) kuvvetin döndürme etkisinden faydalanılır.

? Günlük hayatta tork etkisi kullanılarak çalışan araçlara örnekler veriniz. Bu araçlarda tork
etkisinin nasıl kullanıldığını açıklayınız.

185
185