Page 69 - İşletme (Tüm Kitap)

9. ETKİNLİK

Çevrenizde bulunan özel işletmelerden birkaçını, faaliyet gösterdiği sektörleri
de belirterek sıralayınız.
1. ....................................................................................................
2. ....................................................................................................
3. ....................................................................................................

2.2. Kamu İşletmeleri
Sermayesinin tamamı veya büyük bir kısmı kamuya ait olan işletmelerdir. Özel
işletme, kâr edemeyeceği alanlarda faaliyet göstermek istemez. Kamu işletmeleri, özel
işletmelerin kâr etme kaygısı ile yatırım yapmadığı ancak toplum için gerekli olan mal
ve hizmetlerin üretilmesini sağlayacak alanlara yatırım yaparak bu alanlardaki boşluğu
doldurur. Çünkü bazı kamu işletmelerinde öncelikli amaç, kâr etmek değil topluma hiz-
met etmektir. Özel işletmeler ve kamu işletmeleri yan yana çalışabilir, aynı alanda ya da
değişik alanlarda faaliyet gösterebilir. Türkiye’de kamu işletmeleri, Cumhuriyet’in ilk
yıllarında özel sektörün sermaye birikiminin yetersiz olduğu dönemlerde yaptığı yatı-
rımlarla ekonominin gelişmesine ve büyümesine katkı sağlamıştır. Günümüzde kamu;
rekabet edememe, eğitim, sağlık, güvenlik gibi asli görevlerini yerine getirme, özelleş-
tirme politikalarına ağırlık verme vb. nedenlerle özel sektörlerin girdiği bazı alanlardan
çekilmektedir. Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) kavramı, kamu kaynaklarını kullanmak
yoluyla ekonomik alanda faaliyet gösteren devlet kuruluşlarını ifade eder. Devletlerin
mal ve hizmet üretimi ile ticari faaliyette bulunması genel olarak ekonomik nedenlere da-
yanmasına karşın zaman zaman ideolojik, sosyal vb. nedenlere de dayanabilir. Özellikle
gelişmekte olan ülkelerde ekonomik nedenlerle kurulan KİT’lerin kuruluş amaçlarını;
• Ekonomik kalkınmayı sağlamak,
• Tekelleri devlet eliyle işletmek,
• Özel sektörün başaramayacağı veya giremediği işleri yapmak,
• Ekonomiye yön vermek,
• Özel sektöre öncülük etmek,
• Gelir dağılımını düzenlemek şeklinde özetlemek mümkündür.
Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT), İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT) ve Kamu İkti-
sadi Kuruluşunun (KİK) ortak adıdır.
Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Ortak Özellikleri
• Sermayesinin tamamı devlete ait olan ve Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan,
• Tüzel kişiliği haiz,
• Sorumlulukları sermayeleri ile sınırlı bulunan,
• Genel Muhasebe Kanunu ile Devlet İhale Kanunu’na ve Sayıştayın denetimine
tabi olmayan,
• İktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyette bulunan (İDT) veya tekel niteli-
ğindeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere
kurulan ve gördüğü kamu hizmeti dolayısıyla ürettiği mal ve hizmetler imtiyaz
sayılan (KİK),

67