Page 381 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

CEVAP ANAHTARLARI TARİH 10
Kavram Öğretimi

2. İslamiyet öncesinde Türkler açısından çok önemli olan vatan, Tekaüt: Emekli memurlar
namus, yiğitlik gibi kudsiyet içeren “Alp ve Alplik” İslamiyet’i l. Bayezid: Has toprak yapılanmasına dair ilk kayıtların bulun-
kabul ile birlikte din uğruna mücadeleyi de içine alarak “Gazi- duğu dönem
lik” olarak devam etmiştir. Öğrencilerin bu ve benzeri yorumlar Cebelü: Has toprak sahiplerinin her beş bin akçelik kazancı için
yapmaları beklenir. beslemek zorunda olduğu tam teçhizatlı askerler
Voyvoda: Dirliklerine gidemeyen has toprakları sahipleri adına
yöneten idareciler
Çalışma No.: 63 Orhan Bey: Osmanlı’da dirliğin ilk uygulandığı dönem
1. Yaya birliklerinin oluşturulması ile Osmanlı ordusunda yeni
fetihler için her an savaşa hazır düzenli birlikler oluşturulmuş- Çalışma No.: 66
tur. Ancak geçen süreç içerisinde yeni ve farklı görevleri yerine
getirebilen çeşitli askerî kuvvetlere ihtiyaç duyulmuştur. Çünkü 1. Gelirleri hizmetleri karşılığı devlet görevlilerine akçe olarak
yaya birlikler tek başına bir devlet için yeterli bir askerî güç de- ödenen tımardan daha yüksek gelire sahip dirlik arazileridir.
ğildir ve Osmanlı Devletiʼnin sınırlarının hızla genişlemesiyle
yaya birlikleri ihtiyacı karşılama konusunda yetersiz kalmıştır. 2. Zeamet adı verilen dirlik arazileri tasarruf eden zaimlerin or-
duya asker yetiştirmek, seferlere katılmak, bulundukları böl-
2. Padişahına ve devletine hizmet etmek, düşmanla savaşıp yeni gede asayişi sağlamak, tarımsal faaliyetlerin kurallara uygun
yerlerin fethini gerçekleştirmek isteğinden dolayı halkın büyük yürütülmesini sağlamak gibi sorumlulukları vardır.
bir kesimi kurulan yeni orduya yazılmıştır. Aynı zamanda bu or-
duda savaş zamanı ücret alıp barış zamanı geçimlerini sürdür- 3.
mek için tarımla uğraşmalarına izin verilmesi, çeşitli vergilerden a) Tablo 1’e göre zeamet yüksek rütbeli devlet görevlilerine
muaf tutulmaları gibi uygulamalar da halkın orduya yazılmaları maaş olarak tahsis edilmektedir, denilebilir.
konusunda teşvik edici olmuştur. b) Zeamet gelirleri sancak gelirlerinin yaklaşık %13,2’sini
oluşturmaktadır, bu nedenle zeamet gelirleri has ve tımar ge-
3. Savaş dönemlerinde devletten maaş alan yayalar, barış zamanın- lirlerinden daha azdır, denilebilir.
da maaş yerine kendilerine verilen toprakları işleyerek geçimle-
rini sağlamışlardır. Böylece savaş olmadığı dönemlerde devletin
hazinesine de yük olmamışlardır. Çalışma No.: 67
1. Yönerge:
Çalışma No.: 64 1. a) Merkeziyetçi devlet anlayışının gereğidir. Tımar sisteminin
sağlıklı olarak işleyebilmesi, Osmanlı topraklarının kontrolü
1. Tımar sistemi ile Osmanlı Devleti her zaman savaşa hazır atlı ve her türlü değişikliğin takibi ile mümkündü. Bu kontrol ve
birlikler oluşturmayı sağlamıştır. Tımarlı sipahiler hem vergilerin takip de ancak tahrirlerin yapılması ile sağlanabilirdi, deni-
düzenli olarak toplanmasını hem de iç güvenliğin sağlayarak lebilir.
toplum huzurunun sürekliliğine katkıda bulunmuşlardır. b) Yeni hükümdarın ülkesinin demografik yapısını, coğraf-
2. Tarımsal alanların nasıl ekilip biçildiği, toprağın hangi ürüne yasını ve en önemlisi ekonomik durumunu tüm ayrıntılarıyla
uygun olduğu, arazilerin verimli kullanılıp kullanılmadığı, değerlendirerek politikalar belirlemesine katkı sağlar, denile-
devlet desteklerinin üretimde kullanılıp kullanılmadığı, yapılan bilir.
yatırımların üretime katkılarının takibi konularında tımar
sisteminden faydalanırdım. 2. Ülkede mevcut vergi durumu ile vergi mükellefi kişilerin sa-
yısı belirlenir.
3. Dirlik araziden elde edilen gelir tımar sistemi sayesinde Yeni fethedilen yerlerin envanteri çıkarılır, tımarın uygulan-
düzenli olarak toplanmıştır. Devlet memurlarının maaş ması kolaylaşır.
ödemeleri zamanında yapılmıştır, elde edilen gelirler o bölgede
harcandığından yöresel yatırımlar sağlanmıştır. Tımarlı sipahiler Devlet otoritesinin sağlanması hızlanır. İsyan çıkarabilecek
aynı bölgeden sağlandığı için askerî istihdam gerçekleşmiştir. kişi ve gruplar hakkında bilgi sahibi olunur.
Halkın ihtiyaçlarına, sosyoekonomik durumuna göre düzen-
lemeler yapılabilir.
Çalışma No.: 65
Dirliklerin yanı sıra mülk ve vakıf arazileri tespit edilir.
Gazneliler: Hükümdarın saray hizmetlerini tanımlayan terim 3.
Selçuklular: Sultanın mallarını ve hükümdara mahsus dirlikleri ta- I. Ekonomi (İktisat)
nımlayan terim
Osmanlılar: Padişah, hanedan mensupları ve yüksek rütbeli memurla-
ra verilen dirlik arazilerini tanımlayan terimdir. II. Demografi (Nüfus bilimi)

Dirlikler üçe ayrılır: has, zeamet, tımar
III. Yerleşim Yerlerinin Oluşumu
Devlet hizmetinde bulunanlara hazineden para verilmez: maaş
Üretimde verimlilik ve devamlılık sağlanır: toprak
Devletin taşraya hâkimiyeti güçlenir: merkezî otorite IV. Hukuk Tarihi
Tam teçhizatlı ve masraf yapılmadan cebelü yetiştirilir: ordu
Jandarma görevi yerine getirilir: güvenlik
V. Bayındırlık (İmar)
Has toprakların verildiği yüksek rütbeli memurlar:
vezir, beylerbeyi, sancak beyi, defterdar
VI. Fiziki Coğrafya
Has topraklar verildikleri kişilere göre dörde ayrılır:
Hass-ı Hümayun: Padişah
Havass-ı vüzera: Vezir ve yüksek rütbeli memurlar VII. İstatistik
Paşmaklık: Hanedan mensubu hanımlar
253