Page 418 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 126
7. ÜNİTE : KLASİK ÇAĞDA OSMANLI TOPLUM DÜZENİ > 7.3. Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Çifthane Sistemi
Kavram : Arpalık
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Araştırma Becerisi, Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı ARPALIK 20 dk.
Çalışmanın Amacı Osmanlı ekonomik sistemi içerisinde tarımsal üretimin ve vergilendirmenin önemi yorumlayabilme.

1. Yönerge : Verilen metin ve görselden yararlanarak soruları cevaplayınız.

ARPALIK
Arpalık başlangıçta arpa ile ilgili yani bir kısım devlet
büyüğünün ve atlarla savaşa katılan kuvvetlerin hay-
vanlarına verilen arpa parasını ifade eden bir kelime-
dir. Sonradan bir masraf mukabilinde veyahut yapılan
bir hizmet karşılığı olarak ödenen paraya verilen bir
terim anlamında kullanılmaya başlanmıştır.

Arpalık, seyfiye ve ilmiye mensuplarına yevmiyelerine
ilâve olarak verildiği gibi görev azillerinde ve emek-
lilik hâlinde de tahsis edilirdi. Arpalık araziler genel-
likle tımar olarak verilmiştir. Arpalık geliri sahipleri
atlı asker yetiştirerek her zaman hazırlıklı konumda
bulunurdu. Bu durum vergilerin düzenli toplanmasına,
asker yetiştirilmesine ve iç güvenliğin huzuruna katkı
sağlamaktaydı. Kendilerine arpalık verilen ulema ge-
nellikle arpalıklarının bulunduğu yere gitmez, oradaki
işlere kendi adına bir arpalık naibi bakardı. Ancak bazı
dönemlerde ulema
bizzat arpalıkları-
na gitmeye mecbur
Görsel 1: Yeniçeri Ağası (temsilî)
edilmiştir. Ayrıca
kendi arzusuyla arpalığına gidip orada ikamet edenler de vardı.
Bunlar gittikleri yerlerde halkın adli, hukuki davalarına da bakar-
lardı.

Şeyhülislam, kazasker, müderris gibi ilmiye ricaline, padişah ho-
calarına, güç vazife verilen idare amirlerine, arpalık verildiği gibi
yeniçeri ağası ve bazı saray mensuplarına memuriyet ve mevkileri
icabı arpalık verilirdi. XVIII. yüzyılda diğer devlet memurlarına
verilmeyip sadece ilmiye mensuplarına verilmeye başlandı. Meşru-
tiyetten sonra ilmiye sınıfına sürekli aylık emeklilik maaşı bağlana-
rak arpalık uygulamasına son verilmiştir. Görsel 2: Şeyhülislam (Temsilî)
( Ünal, M. A. , Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayınları )

235