Page 78 - Biyoloji 9 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
BİYOLOJİ 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 36
1. ÜNİTE : YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ > 1.2. Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler
Kavram : Vitaminler
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi
Çalışmanın Adı YAĞDA ÇÖZÜNENLERİZ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Yağda çözünen vitamin çeşitlerini ve görevlerini açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki görseller ve metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Vitaminlerin keşfi 20. yüzyıla dayanmaktadır. 1906 yılında ilk kez İngiliz biyokimyacı Sir Frederick Hop-
kins (Sör Frederik Hapkins) besinlerin protein, karbonhidrat, yağ, mineral ve sudan başka bazı maddele-
ri içerdiğini keşfetmiştir. Vitamin kavramı ise ilk kez Funk (Fank) tarafından ortaya atılmıştır. Funk, pirinç
kabuğundaki anti-beriberi maddesinin, nitrojen içeren bir bileşik olan “amin” olduğunu göstermiştir. “Vita”
Latince “hayat” anlamına gelmektedir. Aminin, azotlu bir bileşik olması sebebiyle bu maddeye hayat
veren azotlu madde anlamına gelen “vitamine” adı verilmiştir. 1912 yılında Hopkins ve Funk vitaminlerin
eksikliğine bağlı olarak beriberi ve iskorbüt gibi hastalıkların ortaya çıktığına dair hipotezler ileri sürmüş-
lerdir. 1920’de bu organik madde, “vitamin” olarak adlandırılmaya başlanmıştır.

Vitaminler, yağda ve suda çözünen vitaminler olmak üzere iki gruba ayrılır. Yağda çözünenler A, D, E ve
K vitaminleridir. Kısaca “ADEK” olarak adlandırılabilir. Aşağıdaki diyagramda yağda çözünen vitaminle-
rin özellikleri verilmiştir.

A, D, E ve K vitaminleridir.
A vitamini: Görme, büyüme,
üreme, bağışıklık, kan yapımı ve
embriyo gelişimi için gerekli olan Karaciğerde depolanabilir.
bir vitamindir.

Eksiklikleri geç fark edilir.
D vitamini: Kalsiyumun ve fosforun
bağırsaklarda emilerek kemik ve
dişlerin yapısına katılımını sağlar. Vücuttaki fazlalığı zehir
Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Yağda Çözünen etkisine neden olabilir.
Vitaminler
E vitamini: Hücrelerin daha uzun süre Eksiklikleri de bazı
yaşamasını ve yenilenmesini sağlar. hastalıklara sebep olur.
Hücre zarının korunmasında ve damar
tıkanıklığının önlenmesinde önemlidir.
Hücrelerin genel sağlığını korur. İnce bağırsaktan emilimi
için besinlerle alınan yağ
miktarı yeterli olmalıdır.
K vitamini: Kanın pıhtılaşmasını
sağlayan proteinlerin sentezi Birinin eksikliğini diğeri
için gereklidir. gideremez.
Bazıları provitamin şeklinde
alınır.

Yağda çözünen ve provitamin şeklinde alınan

karaciğerde işlenir,
Provitamin A, A vitamini hâline dönüşür.
deride güneşin UV ışınlarıyla
Provitamin D, D vitamini hâline dönüşür.
bağırsaktaki bakteriler sayesinde
Provitamin K, K vitamini hâline dönüşür.

75