Page 170 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 91
3. ÜNİTE : ORTA ÇAĞ’DA DÜNYA > 3.2. Tarımdan Ticarete Ekonomi
Kavram : Kervansaray
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı KERVANSARAY VE İŞLEVLERİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Orta Çağ’da Türk- İslam coğrafyasına ait sosyoekonomik ve askerî terimlerden kervansarayı kavrayabilme.

1. Yönerge: Metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

Anadolu’da geçmişte doğudan batıya güneyden kuzeye birçok güzergâhta yaptırılan yüzlerce ker-
vansaray Türklerin ticarete verdiği önemi, konukseverliğini ve sosyal devlet anlayışını yansıtan en
önemli eserler arasında yer alıyordu. Önce sınır boylarında askerî amaçla yapılan bu yapılar daha
sonra tekke, zaviye ve hanlara dönüşmüştür. İlk kervansaray Gazneli Mahmut döneminde yapılmış-
tır. Daha sonra Karahanlılar ve Büyük Selçuklu döneminde Horasan bölgesinde çeşitli kervansaray-
lar inşa edilmiştir.
Selçuklu sultanları ticaretin gelişmesi için yol emniyetine önem vermiş, yaklaşık 30-40 kilometre
aralıklarla kervansaraylar yaptırmıştır. Anadolu, yol güzergâhında kervanların konakladığı kervan-
saraylarla donatılmıştır. Kervansaraylar hem ticari mahiyette hem de yerleşim alanları dışında ol-
duğu için her an düşman veya eşkıya taarruzuna maruz kalabilirdi. Onun için daha çok içe dönük
karakterde yapılardır. Dıştan masif, yüksek duvarlarla çevrilidir ve tek girişi olan, çok güvenli yer-
lerdi. 3 güne kadar ücretsiz kalınan, yeme ve içme hizmetinin ücretsiz sunulduğu yapılardı. Bazı
kervansaraylarda doktorların ve veterinerlerin hizmet verdiği bilinmektedir.
Bütün bu hizmetler karşılığında insanların herhangi bir minnet göstermeleri beklenmiyordu. Aksa-
ray’daki Sultanhanı’nın taç kapısı üzerinde ‘El-minnetü lillah’ yazar. Minnet, sadece Allah’adır. Orayı
yaptıran kişilere, sultanlara minnet duyulmasına gerek yoktur, minnet edilecek olan sadece Allah’tır.
Dolayısıyla bu yapılar sosyal devlet anlayışının birer yansıması olarak görülebilir.

1. Kervansarayların yapılış amacı ve işlevleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?

2. Sosyal devlet ile kervansaray ilişkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

167