Page 198 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 106
3. ÜNİTE : ORTA ÇAĞ’DA DÜNYA > 3.4. Kanunlar Gelişiyor
Kavram : Cengiz Yasası
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı CENGİZ’İN DÜZENİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Cengiz Yasası’nın ortaya çıkış şartlarını değerlendirebilme.

Yönerge: Metin ve görselden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Cengiz Yasası’nın Doğuşu

Cengiz Han tarafından siyasi bir birlik hâline getirilinceye kadar her Moğol boyu yazılmamış örf ve
âdet hukukuna göre yaşamaktaydı. Bu büyük fatih, kendisinin bir millet hâline soktuğu bu halka ilk
yazılı hukuku da verdi. Bu, ‘Büyük Yasa’ idi. Bu yasanın orijinal
metni ele geçmemiştir ancak bunun bazı parçaları veya muhte-
vası hakkında bazı bilgiler Arap ve İranlı tarih yazarlarının veya
seyyahlarının eserlerinde bulunmaktadır. Cengiz yalnız Moğolis-
tan’da değil bütün ele geçirdiği ülkelerde yasasının yürürlükte ol-
masını istemiştir. Sırf Moğol âdet ve görüşlerine sıkı sıkıya bağlı
olan bazı hükümleri hâkimiyet altına alınmış olan milletlere zorla
kabul ettirme denemesi tam olarak amacına ulaşmamıştır. Ayrıca
Moğollarda da ne kadar zaman yürürlükte kaldığı belli değildir.
Buna karşın yürürlükte bulunduğu sıralarda yasa, olağanüstü say-
gı görmüştür. Cengiz Yasası’nın hükümleri ile ulusun birliği ko-
runabilmiş, intizam temin edilmiş ve böylece eşsiz fetihler için
gereken ön şartlar ortaya çıkmıştır.
(Curt Alinge, “Moğol Kanunları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
Görsel 1 Çev.Coşkun Üçok, C.10, S.1, Ankara 1953, s.688-691’den düzenlenmiştir.)

Cengiz Yasaları’ndan intikal eden konular arasında toplumsal hayatı ilgilendirenler de vardır. Buna
göre dinlerin ruhani reisleri, Hz. Ali soyundan gelenler, fakirler, hafızlar, fakihler, tabipler, âlimler,
zahitler, müezzinler ve ölü yıkayanlar vergiden muaf tutulmuştur. Yemek ikram eden kişi sunduğu
şeyden önce kendisi yemelidir. Yemek yiyenlerin yanından geçen bir kimse davet beklemeden onla-
ra katılmalıdır; arkadaşlarından fazla yememeli, suya el sokmamalı, suyu kapla almalıdır. Elbiseler
yıkanmamalıdır zira necis nesne yoktur. Dinler ve mezheplerin hepsi muhteremdir. Hükümdara veya
herhangi bir kimseye sadece adıyla hitap edilmelidir. Cengiz Yasası’nda bulunan ve cezası ölüm
olan hükümlerden bazıarı şunlardır: yalan söylemek, sihirbazlıkla uğraşmak, başkalarının hareket-
lerini araştırmak, kavgada birine yardım etmek, üç defa başkasından mal alıp üç defa iflas etmek,
esir alanın izni olmadan savaş esirine yiyecek giyecek vermek, kaçan bir esiri tutup sahibine teslim
etmemek gibi.
(Fethi Gedikli, “Yasa”, TDV İslâm Ansiklopedisi,
C.43, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, Ankara 2013, s.337’den düzenlenmiştir.)

195