Page 270 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 144
6. ÜNİTE : TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ > 6.3. İslamiyet’in Türk Devlet ve Toplum Yapısına Etkisi
Kavram : Yesevilik
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı İLK TÜRK TASAVVUF OLUŞUMU 15 dk.
Çalışmanın Amacı İslamiyet’in kabulünün Türk devlet yapısında ve toplumsal hayatta meydana getirdiği değişimleri analiz edebilme.

Yönerge: Aşağıda verilen bilgileri dikkate alarak soruları cevaplayınız.

YESEVİLİK ve AHMET YESEVİ (ö. 1166)
Hoca Ahmed Yesevî’nin kurduğu ve Orta Asya Türkleri’nin dinî-tasavvufî hayatında geniş tesirler
meydana getiren tarikatın adıdır.
Bazı kaynaklar Ahmet Yesevî’nin Batı Türkistan’daki Çimkent şehrinin doğusunda bulunan Sayram
kasabasında doğduğunu yazmakta ise de bazı kaynaklar onun günümüzde Kazakistan sınırları içinde
bulunan Yesi şehrinde doğduğunu kaydetmektedirler.
Emir Timur, Ahmed Yesevî’nin kabrini ziyaret için Yesi’ye geldiğinde kabrin üstüne, devrin mimari
şaheserlerinden olan bir türbe yapılmasını emreder. Birkaç yıl içinde inşaat tamamlanır ve türbe,
camii ve dergâhı ile bir külliye hâlini alır.

Görsel 1: Ahmed Yesevî Türbesi
Ahmed Yesevî, Hanefî bir âlimdir. Kuvvetli bir medrese tahsili görmüş, din ilimleri yanında tasav-
vufu da iyice öğrenmiştir. Selçukluların zayıflayıp Harizmşahların kuvvetli bir İslâm devleti hâline
gelmeye başladığı bir dönemde Ahmed Yesevî, Taşkent ve Siriderya yöresinde ve Seyhun’un öte-
sindeki bozkırlarda yaşayan göçebe Türkler arasında kuvvetli nüfuz sahibi olmuştu. İnandıklarını
ve öğrendiklerini çevresindeki yerli halka ve göçebe Türklere anlayabilecekleri bir dil ve alıştıkları
şekillerle aktarmaya çalışmıştır.
İslâmiyet’i Türklere sevdirmek, Ehl-i sünnet akidesini yaymak ve yerleştirmek başlıca gayesi ol-
muştur. Bu öğreticilik vasıfları sebebiyle hikmetleri, bazılarınca lirizmden uzak ve sanat endişesi
taşımadan söylenmiş şiirler olarak kabul edilmiştir.
Sade bir Türkçeyle söylenmiş “Hikmet” adı verilen bu manzumeler ile onun tasavvuf yolu ve dü-
şünceleri, dervişler ve müridleri vasıtasıyla en uzak Türk topluluklarına kadar ulaştırılmıştır. Yesevî
tarikatının Türkistan’dan taşarak Horasan, İran, Azerbaycan ve Anadolu bölgelerine yayılması veya
buralarda kurulan yeni tarikatlara kaynak olmasının en önemli nedeni şeriat ile tarikat düşüncesini
kolayca uzlaştırmasıdır. Bu sayede Yesevîlik, Türkler arasında süratle yayılıp yerleşmiş, daha sonra
ortaya çıkan pek çok tarikata tesir etmiştir.

Kemal Eraslan, Ahmed Yesevî

267