Page 272 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 145
6. ÜNİTE : TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ > 6.3. İslamiyet’in Türk Devlet ve Toplum Yapısına Etkisi
Kavram : Yesevilik
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorumlama Becerisi

Çalışmanın Adı YESEVİLİK 15 dk.
Çalışmanın Amacı Türklerin İslamlaşma sürecinde Yeseviliğin katkısını kavrayabilme.

Yönerge: Bilgi haritasını kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Ahmet Yesevî, göçebe Türkler arasın- İslami ilimlerin Maveraünnehir’deki en Ahmet Yesevî’nin “Hikmet” adını ver-
da çadırdan çadıra koşarak İslamiyet’i büyük merkezi konumunda olan Buha- diği risalelerinin tefsirini yaparak der-
Türk, Arap ve Fars dilleriyle hızla öğ- ra’ya gitmiş ve Şeyh Yusuf Hemedani vişlerine İslamiyet’i anlattığı Divan-ı
retmiş, gönüllere hitap eden tasavvufi tarafından dinî, riyazi ve batıni ilimler Hikmet adlı eseri, XII. Yüzyıldan gü-
hikmet şiirleriyle, halkın inanç ve duy- alanında yetişmiştir. İrşat faaliyetlerin- nümüze kadar devam eden Yesevî
gu birliğini güçlendirmiştir. Bu irşat de bulunan Ahmet Yesevî, Orta As- kültürünün Türkistan’dan Balkanlar’a,
faaliyetleri ile Türkistan, Maveraünne- ya’da yaşayan yarı göçebe Türkmen Hindistan’dan Anadolu’ya yayılması-
hir, Horosan ve Harezm bölgelerinde topluluklarının İslam dinini kısa sürede nı sağlayan çok önemli bir kaynaktır.
tanınmıştır. Yeseviyye tarikatının yayıl- ve kolay bir şekilde benimsemesinde Eserin başlıca gayesi, İslam dinine
ma alanı günümüzde Kazakistan, Öz- önemli pay sahibi olmuştur. Ahmet yeni girmiş veya bu dini henüz kabul
bekistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Yesevî, Türkistan sufiliğinin kurucusu etmemiş Türkler’e İslâmiyet’in esas-
Volga boylarını içine alan Orta Asya, kabul edilmiştir. larını, şeriat ahkâmını ve ehl-i sünnet
Hindistan ile Anadolu sahası olmuştur. akidesini öğretmek, Yeseviyye tarikatı
müritlerine tasavvufun inceliklerini, ta-
rikatın adap ve erkânını telkin etmektir.

B B B
Yayılma Alanları Hoca Ahmet Yesevi Divan-ı Hikmet

Değişik Türk İ İ İ Büyük Selçuklu
illerine dağılarak Devleti’nin Sencer
Yeseviyye tarika- Dönemi’ne denk
tının öğretilerini gelmektedir. Bu dö-
yaymış en meşhur nem din ve tasavvuf
halifeleri; Muham- B Halifeleri İ YESEVİLİK İ Dönem B propagandasına
med Danişment oldukça elverişlidir.
Zernuki, Süley- İslam dünyasında
man Hâkim Ata, tarikatlar kuvvet-
Baba Maçin, Emir lenmiş, tekkelerin
Ali Hâkim’dir. sayısı günden güne
İ İ İ artmıştır.

Anadolu Tasavvufi Anlayış Tasavvuf
B B B

Yesevî dervişleri Anadolu’ya XIII. yüz- Ahmet Yesevî yalnızca Allah’ın azap Bir yönü ile İslami ilimlerin zirve nokta-
yılın ikinci yarısında, yani Moğol istila- ve gazabından korkmaya dayalı züh- sı diğer taraftan ahlaki olgunluğu, ke-
sı sonrası büyük kalabalıklar hâlinde di tasavvufa değil; aynı zamanda ila- mal sıfatları geliştirmeyi gaye edinen,
gelerek muhtelif yöreleri fethedip bu- hi aşka dayalı, bu sebeple de geniş insanın iç dünyasını imara ve kötü
ralara yerleşmişlerdir. Yesevî derviş- bir hoşgörü ve insan sevgisine ağır- duygularını tashihe çalışan bir anlayış
leri Yesevî’nin vefatından sonra geçen lık veren, her türlü benlik duygusunu olarak algılanan tasavvuf XII. yüzyıl-
yarım yüzyıl zarfında bütün yazılı ve kınayan bir anlayışa sahip olmuştur. dan itibaren ekolleşmeye başlamış
sözlü tasavvuf kültürünü Anadolu’ya Yesevî yaşadığı devrin sosyal ak- ve alt birimleri olan tarikatlar ortaya
yaymışlardır. saklıklarını incelemiş, halkın yaşantı- çıkmıştır. Bu dönem içerisinde Ahmet
sından, günlük hayattan bahsetmiş, Yesevî, kendisinden sonra Yeseviyye
bazı aksaklıklar için çözümler ortaya adıyla anılacak olan bir tarikat kurmuş
koymuştur. Ayrıca tasavvufi hayat, ve bu tarikat ölümünden sonra geniş
tarikatların gerekleri, insan yaşayışı- bir coğrafyaya yayılmıştır.
nın temel gereklilikleri ayet ve hadis-
ler ışığında şiirlerle ifade edilmiştir.

İ : İlişkili, B: Bilgi
269