Page 274 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 146
6. ÜNİTE : TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ > 6.3. İslamiyet’in Türk Devlet ve Toplum Yapısına Etkisi
Kavram : Türkmen
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı OĞUZ - TÜRKMEN - MÜSLÜMAN 15 dk.
Çalışmanın Amacı Oğuz Türklerinin İslamiyet’i kabul etmelerinin Türk ve İslam tarihinde meydana getirdiği siyasi, sosyal ve kültürel etkileri
kavrayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen bilgileri dikkate alarak soruları cevaplayınız.

Bilgi: Türkmen: XI. yüzyıldan itibaren Oğuzlara verilen ad.

Türkmen kelimesinin nereden geldiği konusunda başlıca görüşler şunlardır:
• Bunlardan birincisi Türkmen, Türk adı ile Farsça “mân”dan gelmiş olup “Türk’e benzer” demek-
tir.
• İkinci görüşe göre Türkmen, “Türkü’l-îmân”dan gelmektedir.

• Bugün ise Türkmen adının sonundaki “-men”in mübalağa eki olduğu (kocaman, azman) söylene-
rek “öz Türk” mânasını taşıdığı üzerinde durulmaktadır.

Seyhun boylarında oturan Oğuzlar arasında X. yüzyıldan itibaren İslâmiyet’in yayılması sonu-
cu ortaya çıkan Türkmen tanımlaması, İslâmiyet’e giren Oğuzları gayrimüslim Oğuzlardan ayırt
etmek üzere kullanılmıştır. Böylelikle Mâverâünnehir’deki yerlilerce İslamiyet’i seçen Oğuzlara
verilen “Müslüman Türk” anlamında Türkmen adı yaygınlaşmıştır.

Türkmen adı Oğuzlar hakkında umumiyetle XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kullanılmaya
başlanmıştır. Fakat Oğuzlar bu adı çok uzun bir zaman benimsememiştir. Bununla beraber Arapça
ve Farsça kaynaklarda Türkmen tabiriyle Oğuzların kastedildiği anlaşılmaktadır.
Ancak XIII. yüzyıldan itibaren Oğuz adını taşıyan bir topluluk görülmez. Bu yüzyılda Seyhun
boylarından Sakarya kıyılarına kadar uzanan çok geniş sahada yaşayan Oğuz asıllı topluluklar
Türkmen adıyla anılmıştır.

Türkmenler yaşadıkları coğrafyaya göre şöylece tasnif edilebilir:

• Seyhun Boyları. 1153 yılında Horasan’da Sultan Sencer’i yenen Oğuzlar kuvvetli durumda bu-
lundukları sırada, Mâverâünnehir’de Buhara yakınlarındaki Karagöl’den Seyhun boylarındaki
Cend şehrine kadar uzanan geniş çöl bölgesinde Türkmenler (Terâkime) yurt tutmuştu.
• Hârizm. Moğol hâkimiyetinin başlaması üzerine Mangışlak ve Balhan (Balkan) Türkmenleri,
İdil’in ağzında oturan Cengiz Han’ın torunu Batu Han’a bağlandı.
• İran. Moğolların gelmesi üzerine Horasan, Azerbaycan, Irâk-ı Acem ve Arrân’da yaşayan Türk-
menlerin hepsi veya çoğu Anadolu’ya göç etti
• Anadolu. 1071 Malazgirt Savaşı’nın ardından on yıl içinde Türkler, Adalar Deniziʼne ve Mar-
mara’ya kadar uzanan bütün Anadolu’yu fethettiler.

Faruk Sümer, Türkmenler

271