Page 14 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 3

3. ÜNİTE > Dalgalar
Konu 10.3.3. SU DALGASI 40 dk.
Kazanımlar 10.3.3.1. Dalgaların ilerleme yönü, dalga tepesi ve dalga çukuru kavramlarını açıklar.

1. Yönerge Su dalgalarının ilerleme yönü, dalga tepesi ve dalga çukuru kavramları açıklanır.
Su dalgaları, mekanik dalgalardır. Enine ve boyuna dalga
özelliği gösterir. Dalga üzerindeki en yüksek noktaya dalga Tepe λ Tepe
tepesi, en alttaki noktaya ise dalga çukuru denir. Ardışık
iki dalga tepesi ya da iki dalga çukuru arası uzaklık bir dalga
boyu (m) kadardır (Görsel 1).
Oluşturulan bir su dalgası üzerine ışık tutulduğunda dalga Su Çukur Çukur
tepeleri ışığı toplarken dalga çukurları ışığı dağıtır. Bu neden-
le dalga tepeleri aydınlık, dalga çukurları ise karanlık şekilde Görsel 1: Su dalgasında dalga tepesi ve çukuru
görülür.
Derinliği her yerinde aynı olan bir dalga leğenindeki suya düz bir cetvel yatay olarak batırıldığında Gör-
sel 2'deki gibi doğrusal su dalgaları oluşur. Doğrusal su dalgalarının gösterimi, Görsel 3'teki gibidir. Ke-
sikli çizgiler dalga çukurlarını, düz çizgiler ise dalga tepelerini ifade eder. Doğrusal su dalgaları birbirine
paralel olarak ilerler.

Dalga çukuru Dalga tepesi

Görsel 2: Doğrusal dalgaların yandan görünümü Görsel 3: Doğrusal dalgaların üstten görünümü
Derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde dalgaların merkezinde noktasal bir kaynak varsa oluşan
dalgalar Görsel 4'teki gibi yayılır.

Dalga tepesi
Dalga çukuru

Görsel 4: Dairesel su dalgalarının üstten görünümü
Oluşan dairesel dalgaların ilerleme yönü merkezden dışa doğrudur.

Örnek Soru
Bir dalga leğeninde sabit frekanslı bir dalga kaynağı ile oluşturulmuş periyodik dalgalar için
I. Tepe ve çukurlar denge noktasına doğru hareket eder.
II. Dalga, bir ışık demeti ile aydınlatıldığında tepe noktaları aydınlık, çukur noktaları karanlık görünür.
III. Dalga dairesel ise çukur noktaları oluşmaz.
yargılarından hangileri doğrudur?
Cevap: Periyodik bir dalgada tepe ve çukur noktaları denge noktasına hareket eder. Bir ışık demeti ile dalga aydınlatıldığında tepe noktaları
aydınlık, çukur noktaları karanlık görünür. Dairesel dalgalarda da çukur ve tepe noktaları oluşur. Doğru cevap I ve II'dir.

13