Page 60 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 14

4. ÜNİTE > Optik
Konu 10.4.7.1. MERCEKLERİN ÖZELLİKLERİ 40 dk.
Kazanımlar 10.4.7.1. Merceklerin özelliklerini ve mercek çeşitlerini açıklar.
a) Merceklerin odak uzaklığının bağlı olduğu faktörlere değinilir. Matematiksel model verilmez.
Gerekli Materyaller: Çeşitli mercek örnekleri.

1. Yönerge Merceğin tanımı yapılarak mercek çeşitlerine değinilir.
Genellikle küresel yüzeylerle sınırlandı rılmış, paralel ışın demetlerini kırdıktan sonra bir noktadan ge-
çecek şekilde toplayan (yakınsak) ya da kırdıktan sonra bir noktadan gelmekteymiş gibi dağıtan (ırak-
sak) saydam ortamlara mercek adı verilir. Mercekler şekillerine ve ışığı kırma özelliklerine göre ince
kenarlı mercekler ve kalın kenarlı mercekler olmak üzere ikiye ayrılır (Görsel 1).

İnce Kenarlı Mercek

Kalın Kenarlı Mercek

Görsel 1: İnce kenarlı mercek ve kalın kenarlı mercek gösterimleri

2. Yönerge İnce kenarlı mercek tanıtılır.

R 2 Aynı saydam maddeden yapılan, en az biri küresel iki
R 1
Asal yüzeyin birleşiminden oluşan ve uç kısımları orta kısmı-
O eksen
na göre daha ince olan merceklere ince kenarlı mercek
denir. Merceği oluşturan kürelerin eğrilik yarıçapları R 1
M 1 n m M 2
ve R 2 eşit uzunlukta olabileceği gibi farklı uzunlukta da
:
n o Ortamın olabilir (Görsel 2). (O: Optik merkez)
kırılma indisi

Görsel 2: İnce kenarlı merceğin elde edilmesi

Hava ortamındaki ince kenarlı mercekler, asal eksene
Asal eksen F paralel gelen ışınları, asal eksen üzerindeki bir noktada
Odak toplar. Paralel ışık demetinin toplandığı bu noktaya odak
noktası noktası denir ve F ile gösterilir (Görsel 3).

Görsel 3: İnce kenarlı merceğin odak noktası

59