Page 61 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

14 FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

Örnek Soru
Hava ortamında bulunan bir ince kenarlı (yakınsak) mercek ile ilgili
I. En az bir yüzeyi küresel saydam ortamdır.
II. Kenarları orta kısmına göre daha kalındır.
III. Işınları toplayıcı özellik gösterir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
Cevap: I. Merceklerin en az bir yüzeyi küresel saydam ortamlardan yapılır. Bu ifade doğrudur.
II. Bu ifade yanlıştır. Çünkü yakınsak bir merceğin kenarları orta kısmına göre daha incedir.
III. İnce kenarlı mercekler gelen ışınları toplama eğilimindedir. Bu ifade de doğrudur.

3. Yönerge Kalın kenarlı mercek tanıtılır.

R 2
Kesişmeyen küresel yüzeyler arasında kalan ortamın say-
R 1
O Asal dam madde ile doldurulmasıyla yapılan ve uç kısımları
eksen orta kısmına göre daha kalın olan merceklere kalın ke-
M 1 M 2
narlı mercek denir (Görsel 4). (O: Optik merkez)
n m
: Ortamın kırıcılık
n o
indisi

Görsel 4: Kalın kenarlı merceğin elde edilmesi

Hava ortamındaki kalın kenarlı mercekler, asal eksene
F Asal eksen paralel gelen ışınları asal eksen üzerindeki bir noktadan
geliyormuş gibi kırar. Bu noktaya kalın kenarlı merceğin
odak noktası denir (Görsel 5).

F: Odak noktası

Görsel 5: Kalın kenarlı merceğin odak noktası

4. Yönerge Merceklerin odak uzunluğunun bağlı olduğu faktörlere değinilir.
Bir merceğin odak uzunluğu
Merceğin yapıldığı maddenin kırılma indisine (n m )
Ortamın kırılma indisine (n o )
Mercek yüzeylerinin eğrilik yarıçaplarına (R 1 ve R )
2
Işığın rengine bağlıdır.
Merceğin ve ortamın kırılma indisleri arasındaki fark arttıkça odak uzaklığı azalır. Mercek yüzeylerinin
eğrilik yarıçapı arttıkça odak uzaklığı artar. Bir merceğin, her iki tarafında birer tane olmak üzere, iki
odağı bulunur.

60