Page 54 - Kimya 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 11 14

6. ÜNİTE: Kimyasal Tepkimelerde Denge
Konu Tampon Çözeltiler 40 dk.
Kazanımlar 11.6.3.6. Tampon çözeltilerin özellikleri ile günlük kullanım alanlarını ilişkilendirir.
Gerekli Materyaller: Çalışma kâğıdı

1. Yönerge Tampon çözeltiler kavratılır. Tampon çözelti ile ilgili problemler çözülür.

Tampon çözelti, zayıf asit ve zayıf asit tuzu ya da zayıf baz ve zayıf baz tuzunu içeren çözeltilerdir. Tam-
pon çözeltiler, konjuge asit baz çiftlerini içerdiğinden bu çözeltiler az miktarda asit ya da baz eklendi-
ğinde pH değişimine direnç gösterme yeteneğine sahiptir.

• CH 3 COOH / CH 3 COONa, HF / NaF, HCN / KCN, NH 3 / NH 4 Cl tampon çözeltilere örnektir.
• Kuvvetli asit ve baz çözeltilerinden tampon çözelti olmaz.
• Tampon çözeltilerde pH değişimi ihmal edilecek kadar azdır.
• Asidik tamponda pH < 7, bazik tamponda pH > 7 olur.
• Kanda oluşan H 2 CO 3 / HCO 3 tamponu organizmayı koruyucudur.
-
CH 3 COOH zayıf asittir. CH 3 COOH çözeltisine CH 3 COONa tuzu eklenirse tampon çözelti oluşur.

CH 3 COOH (suda) ⇌ CH 3 COO (suda) + H (suda)
+
-
CH 3 COONa(suda) → CH 3 COO (suda) + Na (suda)
+
-
Oluşan tampon çözeltiye asit eklenirse,
CH 3 COO (suda) + H (suda) → CH 3 COOH (suda) asit harcanır.
-
+
Baz eklenirse,
CH 3 COOH (suda) + OH → CH 3 COO (suda) + H 2 O(s) baz harcanır.
-
-
[CH 3 COO ][H ]
−
+
K = denge bağıntısından
a [CH 3 COOH]
Asidik tampon çözeltilerde
[Asit]
H = K elde edilir.
+
a [Tuz]
Bazik tampon çözeltilerde ise
[Baz]
OH = K elde edilir.
-
b [Tuz]
Çözümlü örnek sorular:

Örnek: Aşağıdaki çözeltilerden hangileri tampon çözeltidir?
A) HF / KF B) HCl / NaCl C) HNO 3 / NaNO 3
D) HCN / NaCN E) H 3 PO 4 / NaH 2 PO 4
Cevap: B ve C kuvvetli asit çözeltileri içerdiğinden tampon çözelti olmaz. A, D, E tampon çözeltidir.

Örnek: 0,01 M HF ve 0,02 M NaF çözeltileri eşit hacimde karıştırılırsa oluşan çözeltinin pH’si kaç
olur? (HF için K = 2.10 )
−5
a
[Asit] [0,01]
Cevap: H = K H = 2.10 pH = 5 olur.
−5
+
+
a [Tuz] [0,02]
53