Page 28 - Kimya 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 8

4. ÜNİTE: Maddenin Hâlleri
Konu Buharlaşma, Yoğuşma ve Denge Buhar Basıncı 40 dk.
Kazanımlar 9.4.3.3. Kapalı kaplarda gerçekleşen buharlaşma-yoğuşma süreçleri üzerinden denge buhar basıncı kavramını açıklar.

1. Yönerge Buharlaşma, buharlaşma hızı, yoğuşma ve denge buhar basıncı açıklanır.

Sıvı tanecikleri hareket hâlinde oldukları için birbiriyle sürekli çarpışır. Bu çarpışmalar sonucu sıvı yüzeyinde bu-
lunan yüksek enerjili sıvı taneciklerinin gaz hâle geçmesine buharlaşma denir. Her sıcaklıkta ve sıvı yüzeyinde
gerçekleşen buharlaşma olayı endotermik (ısı alan) bir olaydır.

Nemli çamaşırların kuruması, ele dökülen kolonyanın buharlaşması,
toprak testinin içindeki suyun soğuk olması, denizden çıkınca deri
üzerindeki suyun vücuttan ısı alarak buharlaşması, sebzelerin kuru-
tulması; günlük hayatta gözlemlenebilen buharlaşma olaylarından
bazılarıdır.
Birim zamanda buharlaşan molekül sayısına buharlaşma hızı denir.

Buharlaşma hızı maddenin cinsi, yüzey alanı, sıcaklık, nem, rüzgâr gibi faktörlere bağlıdır.

Her maddenin tanecikleri arasındaki çekim kuvvetleri farklı olduğu için buharlaşma hızları farklıdır. Tanecikler
arasındaki çekim kuvvetleri arttıkça buharlaşma hızı düşer. Sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı artar. Çünkü sıcaklık
arttığında molekülün kinetik enerjisi ve ortalama hızı artar ve bulunduğu ortamı daha hızlı terk eder.
Bir maddenin ısı vererek gaz ya da buhar hâlden sıvı hâle geçmesine ise yoğunlaşma (yoğuşma) denir.

Yoğuşma buharlaşmanın tersi olup ekzotermik (ısı veren) bir olaydır.
Yağmurun oluşması, soğuk su şişesinin buzdolabından çıkarılınca dı-
şının buğulanması, yemek yapılan tencere kapaklarında su damlacık-
larının oluşması gibi olaylar yoğuşma örnekleridir.
Buharlaşma yalnızca sıvıların özelliği değildir, katılar da buharlaşabilir
(süblimleşme). Aşağıda buharlaşma ve yoğuşma olayı denklem üzerin-
de gösterilmiştir.

H O(s) buharlaşma H O(g)
2 yoğunlaşma 2
Ağzı açık bir kaba konulan sıvı buharlaştıkça sıvı miktarı azalır ve denge oluşmaz ancak kabın ağzı kapatıldığında,
sabit hacimli kapalı bir kapta bulunan sabit sıcaklıktaki buharlaşarak sıvı üzerinde birikir (a). Devam eden buhar-
laşma sebebiyle zamanla sıvı üzerinde biriken buhar molekülleri sayısı artar (b). Bir süre sonra birim zamanda bu-
harlaşan molekül sayısı ile birbiriyle yaptığı çarpışmalar sonucu enerjisi azalarak yoğuşan molekül sayısı birbirine
eşit olur (c) ve sıvı-buhar dengesi kurulur. Sıvısı ile dengede bulunan buhar taneciklerinin yaptığı basınca denge
buhar basıncı denir. Aşağıda ağzı mantar tıpa ile kapatılmış içerisinde sıcaklığı sabit saf su bulunan erlenmayerde
zamanla denge buhar basıncının oluşum aşamaları görülmektedir.

(a) (b) (c)

27