Page 40 - Tarih 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 9 7

6.ÜNİTE : Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri
Türklerin İslamiyet’i Kabulü 40 dk.
Konu
İslamiyet’in Türk Devlet ve Toplum Yapısına Etkisi
9.6.4. Büyük Selçuklu Devleti dönemindeki başlıca siyasi gelişmeleri Türk tarihi içerisindeki önemi bağlamında Bireysel
Kazanımlar
açıklar.
1. Yönerge Oğuzlar hakkında bilgi verilerek Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu ve Tuğrul ve Çağrı Beyler
Dönemi’ndeki siyasi gelişmelerin üzerinde durulur.
• Oğuz adı boy anlamındaki “ok” kelimesi ile çoğul eki olan “uz”un birleşmesiyle ortaya çıkan
okuz (boy-lar) kelimesinden gelmektedir. “Boz-oklar” ve “Üç-oklar” olmak üzere iki ana kola
ayrılan Oğuzlar X. yüzyıldan itibaren Hazar Denizi’nin doğusuna gelmişler, bu topraklarda
Oğuz Yabgu Devleti’ni kurarak yarı göçebe bir hayat sürmüşlerdir. Komşuları Samanoğulları,
Oğuzların İslamiyet’le tanışıp bu dini kabul etmelerini kolaylaştırmıştır. Türkmen adıyla bili-
nen Müslüman Oğuzlar, Büyük Selçuklu Devleti’nin yanı sıra Türkiye Selçuklu Devleti, Kara-
koyunlular, Akkoyunlular ve Osmanlı Devleti gibi Türk tarihindeki pek çok devletin kurucu
unsuru olmuşlardır.

Örnek Soru: Oğuz Yabgu Devleti ile Selçuklular arasında nasıl bir bağ vardır?
(Cevap: Selçukluların soyu Oğuzlara dayanmaktadır.)
• Selçuklular Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandırlar.
• Büyük Selçuklu Devleti’ne adını veren Selçuk Bey Oğuz Yabgu Devleti’nin komutanlarındandır.
• Devletin gerçek kurucusu, Selçuk Bey’in torunlarından Tuğrul Bey’dir.
• Bu devletin kuruluşunda Çağrı Bey’in büyük yardımı olmuştur.
• Gaznelilere karşı kazanılan Dandanakan Savaşı ile Gazneliler yıkılma sürecine girmiş, Sel-
çuklular devlet haline gelmiştir.

Dandanakan Savaşı (1040)
Selçuklular ile Gazneliler arasında yapıldı. Büyük Selçuklu
Sebepleri: Gaznelilerin Selçukluları Horasan’dan çıkarmak Devleti kuruldu Merv şehri alınarak
istemeleri. Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde ol- (1040). başkent yapıldı.
maları.
Sonuçları: Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine
girdi. Selçuklular büyük bir zafer kazandı. Horasan ve İran
toprakları Selçukluların eline geçti. Büyük Selçuklu Devleti Tuğrul Bey sultan Selçukluların
kuruldu (1040). Merv şehri alınarak başkent yapıldı. Tuğrul ilan edildi. Devleti İslam dünyasındaki
Bey sultan ilan edildi. Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti. Çağrı Bey ile otoritesi arttı.
Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı. birlikte yönetti.

Örnek Soru 1: Dandanakan Savaşı’nın Selçuklu tarihi açısından önemi nedir?
(Cevap: Selçuklu Devleti Dandanakan Savaşı sonucunda kuruluşunu tamamlamış ve yükselişe geçmiştir.)

• Çağrı Bey, 1021 yılına kadar süren Anadolu seferi sırasında Bizans’ın siyasi, sosyal ve eko-
nomik durumunu yakından görmüş, bunun üzerine Tuğrul Bey Anadolu’nun kendileri için
yeni bir yurt olabileceğine karar vererek etrafındaki beyleri bu ülkenin fethiyle görevlendir-
miştir. Selçuklu ailesi üyelerinden İbrahim Yinal ve Kutalmış Bey Anadolu’da Bizans kuv-
vetleriyle mücadele etmiştir.

Pasin ler ▶ Selçuklu Türkleri ▶ Bizans’ın yanı ▶ Kuzeydoğu Ana- ▶ Bizans, Emeviler
ile Bizanslılar
dolu’da Bizans
zamanında İstan-
sıra Ermeni ve
Savaşı arasındaki ilk Gürcülerle de gücü kırıldı. bul’da inşa edilen
(1048) muharebe oldu. mücadele edildi. Liparit esir düştü. camiyi onardı.
• Tuğrul Bey Bağdat’ta bulunan Abbasi halifeliğini Şii Büvehyhoğulları’ndan kurtarmıştır. Ha-
life kendisini kurtardığı için Tuğrul Bey’i iki taçla onurlandırmış ve kendisine “Doğu’nun
ve Batı’nın Sultanı” unvanını vermiştir. Bu durum Selçukluların İslam dünyasındaki siyasi
etkinliğini arttırmıştır.

39