Page 35 - Tarih 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

6 TARİH 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

GAZNELİLER (963-1187)

• Başkenti Gazne olarak Horasan, Afganistan, Kuzey Hindistan gibi halkının Türk olmadığı
bölgelerde egemenlik kurmuş Müslüman Türk devletidir.
• Çok uluslu yapıdadırlar.
• Resmî dil ve edebiyat dili olarak Farsçayı, bilim dili olarak Arapçayı, saray ve orduda ise
Türkçeyi kullanmışlardır.
• En parlak dönem Sultan Mahmut zamanıdır. Sultan Mahmut, Horasan’ı ele geçirmiş, Hin-
distan’a seferler yapmış ve burada İslamiyet’in yayılmasını sağlamıştır. Abbasi halifesini Şii
Büveyhoğulları’nın baskısından kurtarmış ve halife tarafından kendisine “sultan” unvanı
verilmiştir.

Örnek Soru: Halife tarafından kendisine “sultan” unvanı verilen ilk Türk hükümdarı kimdir?
(Cevap: Gazneli Mahmut)

• Nesa, Serahs, Dandanakan Savaşları’nda Büyük Selçuklulara yenilerek Horasan’ı kaybetmişlerdir.

• Afganistan’ın yerli halkı olan Gurlular bu devlete son vermiştir.

7. Yönerge İslamiyet’in kabulünün Türk devlet yapısında ve toplumsal hayatında meydana getirdi-
ği değişimler vurgulanır.
• İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki hâkimiyet anlayışı, ilk Türk İslam devletlerinde de-
vam etmiştir. Türk kağanının dünyayı idare etmek üzere Gök Tengri tarafından görevlen-
dirildiği düşüncesi (kut anlayışı), İslamiyet’le birlikte “Allah’ın nasibi veya takdiri” olarak
değerlendirilmiştir.
• Kut anlayışı ile yetkilendirilen Türk hükümdarının adalet, refah ve barışı sağlayarak yer-
yüzündeki tüm insanları da yönetebileceği ideali (Türk cihan hâkimiyeti düşüncesi), İsla-
mi dönemde cihat anlayışıyla birleşerek yaşamaya devam etmiştir.

Örnek Soru: “Türk cihan hâkimiyeti” idealini, İslam’ın “cihat” anlayışı ile birleştiren dü-
şüncenin temeli neye dayanır?
(Cevap: Her ikisinde de kaynağın ilahi yani tanrısal olmasıdır.)

34