Page 36 - Tarih 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri
P. 36
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 9 6
• İslamiyet’le birlikte hükümdar unvanlarında değişiklik görülmüştür. Karahanlılar “han”, “hakan”, “ilig”
gibi Türkçe unvanlar kullanırken, Gazneliler “emir ve sultan” gibi İslami unvanlar kullanmıştır. İslami-
yet’i kabul eden ilk Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra (Abdülkerim) Han’dan itibaren hükümdarlar,
Müslüman isimler ve lakaplar almaya başlamıştır.
• İslamiyet’le birlikte gelen bir diğer değişiklik ise hükümdarlığın halife tarafından onaylanması, ülkede halife
adına hutbe okutulması ve basılan paraların üzerinde halifenin isminin yazılmasıdır.
• Türk İslam devletlerinde hutbe okutmak, para bastırmak, başının üstünde çetr denilen şemsiye
tutulması, nevbet denilen müzikler, halife tarafından gönderilen ve tıraz denilen süslemeli giysiler
ile hilat denilen eşyalar, tevki ya da tuğra denilen mühür, tuğ, sancak hâkimiyet sembolü olarak
kullanılmıştır.
Örnek Soru: Görselleri verilen hükümdarlık sembollerinin isimlerini yazınız.
Görsel 1 Görsel 2 Görsel 3
Tıraz Tuğra Tuğ
(Cevap: Tıraz-Tuğra-Tuğ)
• Eski Türk devletlerindeki ayukı denilen vezirlik makamı Türk İslam devletlerinde de varlığını sür-
dürmüştür. Karahanlı vezirleri Türkçe “yuğruş”, genellikle İran kökenli olan Gazneli vezirler ise
“hâce” unvanını kullanmıştır.
• Karahanlı ve Gazneli Devletleri’nde hükümdarların yetkilerini sınırlandıracak bir kurum yoktur.
Kurultay yerine yönetim işlerinin daha rahat yürütülebilmesi için çeşitli divanlar oluşturulmuştur.
Karahanlılarda devletin işleyişiyle ilgili önemli kararların alındığı Meclis-i Âli, Gaznelilerde mali ve
genel idari işlerden sorumlu olan “Divan-ı Vezaret” oluşturulmuştur.
• Karahanlı ve Gazneli Devletleri’nde Hukuk:
Hukuk
Örfi Hukuk Şer’i Hukuk
(Türk töresinden (İslam esaslarına
beslenir.) dayanır.)
Davalara “Divan-ı Mezalim” Davalara hükümdarlar ta-
adıyla kurulan mahkemelerde rafından görevlendirilen
hükümdarların kendisi bakar. kadılar bakar.
Hukuk, evlenme, boşan-
Devlet ile vatandaşların karşı- ma, miras gibi vatandaş-
lıklı hak ve yükümlülüklerini ların birbirleri ile olan
düzenler.
ilişkilerini düzenler.
35
