Page 216 - 3 ADIM AYT TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Destan, Efsane ÇÖZÜMLÜ SORULAR

6. Destanda Ruşen Ali ve babası Koca Yusuf’un Bolu 8. Destan okuyucu, şiirini tümden ezbere söylemez; belli
Bey’i ile mücadelesi anlatılmıştır. Destanın en dikkat ölçüler içinde, irtical ile (doğaçlama) yeniden yaratarak
çekici özelliklerden biri yiğitçe söyleyişlerdir. Türk dün- söyler. Bu yaratma işinde büyük ölçüde yerleşmiş, ha-
yasında farklı şekiller ve isimlerde bilinmektedir. Bu ne- zır biçimleri ve sözlü formülleri bir çeşit şiir dili olarak
denle eserin geç dönem bir doğal destan olduğu fikri de kullanır. Geleneksel destanın ezberlenmesi ve do-
gelişmiştir. ğaçlama söylenmesi şöyle anlaşılmalıdır: Özbek şair
Pulhanof 70 destan biliyordu, bunların en uzunu 20.000
Bu parçada anlatılan destan aşağıdaki dönemlerin dize idi. Kırgız Manasçı Saimbay Orozbakof, ezberden
hangisinde oluşmuştur? Manas’ın 250.000 dizelik bir epizotunu yazdırmıştı. Bu
pasif bir ezberleme işi değildir; bir yeniden dizip koşma,
A) İslamiyet Öncesi Dönem
özüne dokunmadan yeniden yaratma işidir.
B) Destan Dönemi
C) Sözlü Dönem Bu parçadan hareketle,
D) İslamiyet Sonrası Dönem I. Destanlar kulaktan kulağa aktarılırken değişikliğe
uğrar.
E) Geçiş Dönemi
II. Doğaçlama, destanları özünden uzaklaştırır.
III. Destanları ezberden söyleyen şairler vardır.
Çözüm: IV. Destanlar her şairde baştan yaratılır.
Öncülde verilen bilgi Köroğlu Destanı ’na aittir. Köroğlu sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
Destanı İslamiyet sonrası Türk destanlarındandır.
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III
Cevap: D
D) II ve IV E) III ve IV

Çözüm:
Destanlar aktarılırken doğaçlama kullanıldığından ku-
laktan kulağa aktarılırken değişikliğe uğrayabilir. Bu
nedenle I numaralı cümleye ulaşılabilir. Şairler destan-
ları doğaçlasalar da özüne sadık kalırlar. Bu nedenle II
numaralı cümleye ulaşılamaz. Kırgız ve Özbek şairler
hakkındaki bilgilerle III numaralı cümleye de ulaşılmak-
7. I. Mitolojik unsurlar kullanılmıştır. tadır. Şairler destanları özüne dokunmadan kendilerine
II. Manzum olarak yazılmıştır. göre yeniden şekillendirirler. Özü korunarak destanlar
oluşturulur. Bu nedenle IV numaralı cümleye de ulaşı-
III. Sözlü gelenek ürünüdür.
lamaz. I ve III numaralı sonuca ulaşılabilir.
Aşağıdakilerin hangisi numaralanmış cümlelerdeki
Cevap: B
özelliklere sahip değildir?
A) Genç Osman Destanı
B) Oğuz Kağan Destanı
C) Atilla Destanı
D) Alp Er Tunga Destanı
E) Siyenpi Destanı

Çözüm:
Numaralanmış cümlelerdeki özellikler, doğal destan-
lara özgü özelliklerdir. B, C, D ve E seçenekleri doğal
destanlardır. A seçeneği ise Kayıkçı Kul Mustafa tara-
fından yazılmıştır ve yapma destandır.
Cevap: A

216 217