Page 30 - Sosyoloji 2 | 1.Ünite

EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ

KAVRAMLAR DERSE HAZIRLIK
• Eğitimde fırsat eşitliği 1. Eğitimde fırsat eşitliğini engelleyen etmenler sizce neler olabilir? Görüşlerinizi
paylaşınız.
2. Eğitimin toplumsal gelişmeye katkıları sizce nelerdir? Belirtiniz.

EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ
Eğitimde fırsat eşitliği kavramı, toplumun tüm bireylerinin ayrım yapılmaksızın yeteneklerini en uygun
biçimde geliştirmede eğitim hizmetlerinden eşit ölçüde yararlanma olanaklarına sahip olmaları olarak tanım-
lanmaktadır. Hiçbir hukuksal engel bulunmamasına karşın insanların olanakları eşit olmadığından eğitimden
eşit ölçüde yararlanamadıkları görülmektedir. Eğitimde fırsat eşitliğinin gerçekleştirilebilmesi için insanların
hukuk önünde eşit eğitim alma hakkına sahip olmaları yetmez. Bu hakkı kullanabilme olanaklarına da sahip
olmaları gerekir. Bilim, dört tür eğitim eşitliği üzerinde durmaktadır. Bunlar;
1. Herkese en üst basamağa kadar öğretim sağlanması,

2. Herkese belirli düzeyde bir asgari öğrenim hakkının sağlanması,
3. Her bireyin kendi yetenek ve gizil gücünün tamamından yararlanmasını sağlayan öğrenime kavuşturulması,
4. Bir öğretim basamağında öğrenci sayısının artırılması yoluyla fırsat eşitliğinin genişletilmesidir.
Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 8. maddesinde “Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağ-
lanır. Maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görme-
lerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve
korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır.” denilmek suretiyle eğitimde fırsat eşitliğine
vurgu yapılmıştır.
EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

Ekonomik Etmenler: Eğitimde fırsat eşitliği, eğitim hizmetini gerçekleştiren devletin ekonomik yapısı ve gücü ile
eğitim hizmetinden yaralanmak isteyenlerin gelir düzeyi etkili faktörlerdendir. Gelir dağılımındaki dengesizlik, eğitim
hizmetinden yararlanmada farklılıklar yaratarak eğitimde fırsat eşitsizliğine neden olacaktır.

Coğrafi Etmenler: Coğrafi etmenlerin eğitimde fırsat eşitliğine etkisi, köy-kent ayrımı ve bölgeler ayrımı olmak
üzere iki yönlüdür. Ülkemizde köy-kent arasında eğitim bakımından fırsat eşitliğinin olmadığı, bilim insanları tarafın-
dan paylaşılan bir görüştür. Köyde yaşıyor olmak, eğitim hizmetinden yararlanmayı güçleştirmektedir. Bu güçlük; oku-
lun bulunmayışı, okula devam edememe durumu, okulun eğitimi sürdürebilmek için uygun koşullara sahip olmaması
şeklindedir. Eğitim hizmetlerinden yararlanmada, ülkemizin bölgeleri arasında farklılaşma görülmektedir. Bölgeler
arası eğitim eşitsizliği; okul azlığı ya da yokluğu, öğretmenin niteliği, öğrenime devam edebilecek ekonomik olanaklara
sahip olamama, okul araç ve gereçlerinin yeterli olmaması ve kültürel bir ortamın bulunmaması gibi nedenlerden kay-
naklanmaktadır.

Toplumsal Etmenler: Cinsiyet, din, dil, etnik gruplar, nüfus ve öğretmen gibi faktörler eğitimde fırsat eşitliğini
etkileyen toplumsal unsurlardandır. Dünyanın çoğu ülkesinde kadınların eğitim düzeyi, çeşitli nedenlerden dolayı er-
keklere göre daha düşük düzeyde kalmıştır. Ülkemizde, Cumhuriyet Dönemi’nden sonra kadınların eğitimine büyük
önem verilmiştir.

Siyasal Etmenler: Eğitim politikasını belirleyen devlet, eğitimde fırsat eşitliğini sağlamakla yükümlüdür. Nüfus
artış hızına bağlı olarak artan eğitim gereksinimlerine yanıt verme, eğitim programlarını çağın gereklerine uygun bir
duruma getirme gibi eğitim hizmetlerinin yerine getirilmesi, büyük ölçüde, eğitim politikalarının istikrarlı ve devamlı
olmasına bağlıdır.

Bireysel Etmenler: Eğitimde fırsat eşitliğini engelleyen bireysel farklılıklar, bireylerin zekâ ve yeteneklerinin fark-
lılığından kaynaklanan doğal bir etmen olarak görülmektedir. Fırsat eşitliğini engelleyen diğer tüm etmenler kontrol
altına alındığında bile bireylerin gizil güç ve yetenekleri eşit olmadığı için eşitsizliğin devam etmesi beklenir. Eğitimde
bireysel faktörler önemlidir. Eğitim hizmeti verilirken bireysel faktörler göz önünde tutulmalıdır.

40 EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ