Page 37 - TARİH 9 - Ünite 2

İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ

Tarihi Aydınlatan Bir Yer: Göbeklitepe C
“Bereketli Hilal” olarak gösterilen Yukarı Mezopotamya, insanlık tarihinin bilinen en
eski yerleşim yeri olup Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan Urfa ve Harran’ı
kapsamaktadır. Önemli inanç merkezlerine sahip olan bu bölgede kadim Sümer, Asur
ve Bâbil gibi birçok medeniyet kurulmuştur. Bu bölgede yapılan arkeolojik kazılarda,
geçmişi 12 bin yıl öncesine dayanan Göbeklitepe’nin keşfi, dinler tarihi açısından
önemli veriler sunmuştur.
Göbeklitepe Tapınakları genellikle sonsuzluğu, bütünlüğü ve evreni simgeleyen da-
ire formunda inşa edilmiştir. Tapınak alanındaki kaya yüzeylerinde çok sayıda daire
sembolü yer almakta olup bu formlar Göbeklitepe’den sonra inşa edilmiş birçok
tapınakta da görülmektedir.
Bazı bilim insanları, Göbeklitepe’nin bir gözlemevi olarak kullanıldığını ifade etmiştir.
Tapınakların, yıldız ve gezegenlerle bağlantılı olduğu, gök cisimlerinin hareketlerini
izlemek ve konumlarını belirlemek için kullanıldığı görüşü neredeyse bütün antik
tapınaklar için dile getirilmiştir.

Bir tapınak olmanın ötesinde Göbeklitepe, karanlıkta kalmış bir inanç sisteminin en
önemli kanıtı olarak günümüze ulaşmıştır. Neolitik Dönem’in erken evresine ait olan
Göbeklitepe, bu dönemde yaşamış insanın inanç ve düşünce dünyasını ortaya koy-
maktadır. Göbeklitepe’nin yapısal ve biçimsel özellikleri o dönemde yaşayan insanın,
sanıldığının aksine güçlü bir tanrı düşüncesine sahip olduğunu ve ileri düzeyde bir
dinî sembolizm kullandığını kanıtlamaktadır.
Göbeklitepe’nin tarih boyunca inanç merkezi olan ve peygamberler şehri olarak bilinen
Şanlıurfa’da bulunması, ülkemiz için ekonomik ve kültürel fırsat olmuştur. Anadolu’nun
ne kadar kadim ve zengin bir kültürel dokuya sahip olduğunu kanıtlayan bu yapı,
ortaya çıktığı günden beri birçok yerli ve yabancı araştırmacının ilgisini çekmiştir.
İnanç turizminin en gözde mekânlarından biri olan bu tapınağın, ülkemize çok ciddi
katkısının olacağı açıktır (Kurt ve Göler, 2017, s.1111-1138’den düzenlenmiştir).

Görsel 2.47
Göbeklitepe kalıntıları (Şanlıurfa)
Aşağıdaki soruları metinden yola çıkarak cevaplayınız.
1. Yukarı Mezopotamya’nın Bereketli Hilal olarak gösterilmesinin nedenleri neler
olabilir?
2. Göbeklitepe’nin daha sonra inşa edilen tapınaklara etkisi nedir?
3. Göbeklitepe’nin bir gözlemevi olabileceğinin kanıtları neler olabilir?
4. Günümüzde Türkiye’ye katkı sağlayan diğer tarihî yapıtlar hangileridir?

61