Page 21 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 3.Ünite

ŞİİR

METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

gayr-ı îman : İnanç dışı. sofî-i sâlus : İkiyüzlü sofu.
hüsn : Güzel, güzellik. şeyâtîn : Şeytanlar.
münkir : İnkâr eden. vîrân : Yıkık, yıkılmış; kederli.
pîr : Her meslek ve sanatın öncüsü, zerrak : İkiyüzlü.
tarikat şeyhi.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, dinî-tasavvufi halk edebiyatı ürünlerinden olan bir nefes örneğidir. Nefesler;
Bektaşi şairlerince yazılan, Bektaşi törenlerinde saz eşliğinde ve makamla okunması gelenek hâlini
alan tasavvufi içerikli şiirlerdir. Nefes olarak adlandırılmalarının nedeni içsel duyguların konu edil-
mesidir.
Söz konusu metinde de görüldüğü üzere nefeslerde genellikle samimi, akıcı bir dil kullanılır. An-
cak genel anlamıyla tasavvufi eserler alegorik (sembolik) bir anlatıma sahiptir. Kafiye düzeni daha
çok, koşmaya benzeyen nefesler; 7’li, 8’li veya 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Ancak aruz ölçüsüyle
yazılanları da vardır. Nefeslerde dörtlük sayısı 3-7 arasında değişmektedir. Okuduğunuz şiir 8’li hece
ölçüsü ile düzenlenmiş ve 5 dörtlükten oluşmuştur.
Tasavvuf konusu divan edebiyatında gazel, mesnevi, rubai, kıt’a gibi pek çok nazım biçiminde
işlenmiştir. Halk edebiyatında dinî-tasavvufi halk edebiyatı veya tekke edebiyatı adıyla ayrı bir kol
olarak gelişmiştir. Bu kolda ilahi ve nefesten başka devriye, nutuk, şathiye adıyla anılan şiirler de
vardır. Bu şiirler içerisinde devir esasını (Allah’tan gelip Allah’a dönmek) konu edinenler devriye,
tarikata yeni giren birisine tarikat adabını öğretmek amacıyla kaleme alınanlar nutuk, inançlardan
alaycı bir dille söz eder gibi yazılanlar da şathiye olarak adlandırılmaktadır.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1. Metne göre, Hak yolunda ilerleyen insanı yolundan döndürecek olan nedir?

2. Metinde “dost” olarak hitap edilen kimdir? Dizelerden örneklerle açıklayınız.
3. Metinde tasavvufla ilgili daha önce öğrendiğiniz hangi unsurlara rastlamaktasınız? Belirtiniz.
4. Metinde insan-ı kâmil olarak bilinen iki kişi kimdir?

5. Metnin temasını bulunuz.
6. Metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söylenebilir? Örneklerle açıklayınız.
7. Okuduğunuz metinde dönemin sosyal ve kültürel unsurlarıyla ilgili hangi özellikler verilmiştir?
Dizelerden örneklerle açıklayınız.
8. Metinde ahengin, hangi unsurlarla sağlandığını belirleyiniz.

99