Page 15 - Felsefe 10 | Çalışma Defteri-5

Düşünce Deneyleri

Gyges’in Yüzüğü

Platon, Devlet adlı eserinde Glaukon’un ağzından şöyle bir efsane aktarır: Gyges, Lydia kralının hizmetinde bir ço-
banmış, günün birinde bir sığınak ve bir deprem yüzünden yer çatlamış, hayvanların otladığı yerde derin bir yarık açılmış.
Bunu görünce, şaşakalan çoban, yarığın içine inmiş ve orada görülmedik birçok güzel şeyler arasında, içi oyuk, üstü delik
deşik, tunçtan bir at görmüş. Eğilip içine bakmış atın, insan boyundan büyük bir ölü görmüş; ölünün parmağındaki altın
yüzükten başka bir şeyi yokmuş. Bu yüzüğü alıp yukarı çıkmış. Çobanlar, her ayın sonunda olduğu gibi, krala hesap ver-
mek için toplandıklarında, Gyges toplantıya parmağında yüzükle gelmiş. Otururlarken yüzüğün taşını farkına varmadan
avucunun içine çevirmiş. Bunu yapar yapmaz da yanında oturanlar kendisini görmez olmuşlar, nereye gitti diye soruştur-
maya başlamışlar. Şaşakalmış herkes. Yüzükle oynarken taşı çevirince gene göze görünür olmuş. Böylece Gyges, bakmış ki
yüzüğün taşını içeri çevirince görünmez oluyor, düzeltince görünüyor. Bunun üzerine saraya girenlerin arasına katılmanın
yolunu bulmuş. Kralın karısının yardımıyla kralı öldürüp yerine geçmiş.

Glaukon, bu efsaneden yola çıkarak doğru ve eğri iki insana böyle bir yüzükle dilediklerini yapma imkânı verildi-
ğinde neler yapacakları konusunda spekülasyonda bulunur. Ona göre yüzüğün sağladığı görünmezlik sayesinde dilediğini
yapma imkânına kavuşan kişi doğruluktan ayrılacaktır. Çünkü kendinde olandan fazlasını istemek, bunu bir şey sayıp peşi-
ne düşmek insan doğasında bulunur. İnsanı günlük hayatında bunu yapmaktan alıkoyan şeyse kanundur. Kişiyi görünmez
kılabilen yüzük ile kanunların yaptırım gücünden kurtulan doğru insan, tıpkı eğri insan gibi istediği şeyleri korkmadan
alacak, canının istediği kişileri öldürecek, kimi isterse hapisten çıkaracaktır. Görünmezlik imkânına kavuşan hiç kimse doğ-
ruluğa bağlı kalacak, başkalarının malına el sürmeyecek kadar dirayetli olamaz. Bu durum, insanın kendi isteğiyle değil de
zorla doğru olduğunu göstermektedir.

[Diş, S.,B. (2021). “Gyges’in Yüzüğü ve Bentham’ın Panaptikonu Bağlamında Görünürlüğün Kötülük ile İlişkisine Dair Bir Soruşturma” Beytulhikme Int J Phil
11 (1) Doi: 10.18491/beytulhikme. 1603 Research Article: 155-172. 08.02.2022 tarihinde https://www.researchgate.net adresinden erişildi].

1. Bu metinden yola çıkarak insanların doğuştan iyi mi kötü mü oldukları konusunda neler söylenebilir? Siz
de, metnin iddiasını destekleyip desteklemediğinizi gerekçelerinizle belirtiniz.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………..........................................................................…….........................................

2 ) Bu durumda sizce aynı toplumda aynı kurallara, kanunlara bağlı insanlar neden aynı şekilde iyi ya da kötü değildir-
ler? Aynı ülke vatandaşları arasında hem suçluların hem de karşılıksız iyilik yapma çabasında olan toplum gönüllü-
lerinin olması durumu nasıl açıklanabilir?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………............................................................……...............

3) Doğru yoldan gitmek bir seçim midir yoksa zorunluluklardan doğan bir yaptırımın sonucu mudur?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………..............................................

4) Metinde iddia edildiği gibi, başkasının hakkını gasp etmek, başka insanların yaşamına saygı duymamak, haklıyı
haksızı ayırmamak birini gerçekten mutlu edebilir mi? Sizce de insan kötü olmayı seçer mi?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………..............................................

5) Bireylere doğru yolu gösterecek içsel ve dışsal mekanizmalar olabilir mi? Cevabınız evetse bu mekanizmalar neler-
dir? Cevabınız hayırsa gerekçeleri ile açıklayınız.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………..............................................

MATEMATİK-11
ORTAÖĞRETİM 15 FELSEFE-10
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ