Page 11 - Coğrafya 10 | 4.Ünite

ÇEVRE VE TOPLUM

Depremin büyüklüğü deprem sırasında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsü olarak tanımlanmaktadır. Enerji,
doğrudan ölçülemediği için Prof. Dr. Richter (Rihter) tarafından 1930'lu yıllarda bulunan bir yöntemle dep-
remlerin aletsel büyüklüğünün bir ölçüsü olan magnitüd tanımlanmıştır. Depremin magnitüdü depremin
enerjisi hakkında kesin bir fikir vermez. Yine de Richter ölçeği (magnitüd), depremlerin özelliklerinin belir-
lenmesinde kullanılan çok önemli bir unsurdur. Depremin gücü ya da boyutu, şiddet ve büyüklük olarak iki
şekilde ölçülmektedir. Depremin şiddeti ise depremin yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerinin bir ölçü-
südür. Şiddeti tanımlamak için depremlerin gözlenen etkileri ve uzun yılların vermiş olduğu deneyimlere
dayanılarak şiddet ölçekleri hazırlanmakta ve depremler bu ölçeklere göre değerlendirilmektedir. Bunlardan
en yaygın olarak kullanılanı Mercalli (Merkali) şiddet ölçeğidir. Bu ölçeğe göre şiddetler Romen rakamıyla
gösterilmektedir.

BİLGİ HAVUZU
Depremlerin şiddet ve magnitüdleri arasında birtakım deneysel bağıntılar çıkarılmıştır. Bu bağıntılar-
dan şiddet ve magnitüd değerleri arasındaki açıklamalar aşağıdaki gibi verilebilir.
Magnitüd (Büyüklük) / Şiddet Karşılaştırması
Magnitüd Şiddet Açıklama

1,0-2,9 I Hemen hemen hiç hissedilmez.
II Özellikle binaların üst katlardaki bazı insanlar tarafından hissedilebilir.
III Binaların özellikle üst katlarında yaşayanlar açıkça hissederler. Birçok insan
3,0-3,9 sarsıntının deprem olduğunu fark edemez. Duran araçlar hafifçe sallanır. Sarsın-
tı, büyükçe bir kamyonun geçişi sırasındaki sarsıntıyı andırır. Başlaması ve bitişi
insanlar tarafından hissedilebilir.
IV Gündüz vakti binalarda bulunan hemen herkes tarafından hissedilen sarsıntı,
dışarıda ise çok az kişi tarafından hissedilir. Tabak, pencere ve kapılar sarsıntının
etkisi ile titreşime geçerken duvarlardan çatlıyormuşçasına sesler gelir. Büyük
bir tırın binaya çarpmasına benzer bir etki uyandırır. Duran araçlar görünür bir
4,0-4,9 şekilde sallanır. Gece vakti bazı insanları uykudan uyandırır.

V Hemen hemen herkes tarafından hissedilir ve gece vakti çoğu insanı uykusun-
dan uyandırır. Bazı pencere ve tabaklar kırılırken dengesiz nesneler de devrilir.
Sarkaçlı saatler durabilir.

VI Herkes tarafından hissedilir ve korku verir. Bazı ağır mobilyalar hareket eder,
sıvalarda dökülmeler gözlenir. Genel olarak hafif hasarla sonuçlanır.

5,0-5,9 VII Dizaynı ve inşaatı çok iyi olan yapılarda göz ardı edilebilecek bir hasara yol
açarken iyi inşa edilmiş sıradan binalarda hafif ya da orta seviyede hasar gözlenir.
Kötü malzeme kullanılmış ya da kötü dizayn edilmiş binalarda ise önemli ölçüde
hasara neden olur. Bazı bacalar yıkılır.
VIII Özel olarak dizayn edilmiş binalarda hafif hasar, normal yapılarda orta hasar,
zayıf binalarda ise oldukça büyük hasara yol açar. Bacalar, üst üste yığılmış mal-
zemeler ve ağır mobilyalar devrilirken duvar ve kolonlar da yıkılır.
6,0-6,9
IX Özel olarak dizayn edilmiş binalarda orta düzeyde hasar oluşurken iyi dizayn
edilmiş kafes yapılar ekseninden kayar. Normal binalarda büyük hasar oluşur ve
yer yer yıkılmalar gözlenir. Binalar temellerinden kayar.
X İyi inşa edilmiş ahşap yapılardan bazıları yıkılırken taş ve kafes yapıların büyük
çoğunluğu temelleriyle birlikte yıkılır. Demir yolları eğilir.
7,0 veya
Birkaç yapı (özellikle taş) dışında tüm binalar ve köprüler yıkılır. Demir yolları
daha bü- XI büyük oranda eğilir ve bükülür.
yük
XII Bütün binalar yerle bir olur. Ufuk çizgisi oynak bir yüzeye dönüşür. Nesneler
etrafa savrulur.

240