Page 25 - Coğrafya 11 | 2.Ünite

BEŞERÎ SİSTEMLER

B ŞEHİRLERİN ETKİ ALANLARI

Şehirler, kurulduğu mekânın yanı sıra çevrelerini de etkiler. Ancak her şehrin etki alanı birbirinden fark-
lıdır. Şehirlerin etki alanının sınırları, sahip olduğu işlevsel özelliklerle yakından ilgilidir. Örneğin fonksiyonel
özellikleri az olan bir şehir, daha çok yakın çevresindeki kırsal alanları etkilerken çeşitli ve önemli fonksi-
yonlara sahip şehirler ise dünya çapında bir etki alanı oluşturabilmektedir. Şehirler; etki alanları bakımından
küresel, bölgesel ve yerel etkiye sahip şehirler olmak üzere üçe ayrılır.

Küresel Etkiye Sahip Şehirler: Ulusal ve ulusla rarası ticaret, borsa, bankacılık, sigortacılık, ulaşım gibi
ekonomik faaliyetlerin bulunduğu şehirlerdir. Ayrıca bu şehirlerde bilim, teknoloji ve sanatta uz manlaşmış
kurum ve kuruluşlar yer alır. Dolayısıyla bu tür şehir lerde ortaya çıkabilecek sosyal, ekonomik ve siyasi olay-
lar tüm dünyayı etkilemektedir. Küre sel etkiye sahip şehirler genellikle gelişmiş ülkelerde yer almaktadır.

Ameri ka Birleşik Devletleri’nin en büyük şehri
olan New York, yaklaşık 21 milyonluk nüfusu ile kü-
resel şehirlerin en belirgin örnekleri arasında yer al-
maktadır (Görsel 2.18). ABD’nin ve dünyanın önemli
şirketleri ile Birleşmiş Milletler Genel Merkezi, sivil
toplum kuruluşları, ulusal ve uluslararası medya ku-
ruluşları burada yer almaktadır. Ayrıca dünyanın en
önemli finans merkezlerinden olan New York Bor-
sası, şehrin en önemli caddesi olan Wall Street (Vol
Sitrit) üzerinde bulunmaktadır. Geçmişte de oldukça
etkili olan New York Borsası’nda 1929 yılında “Büyük
Buhran” adı ve rilen büyük bir değer kaybının yaşan-
ması küresel boyutta bir ekonomik krize neden ol-
muştur. Bu kriz sonrası dünyanın birçok ülkesinde Görsel 2.18: New York şehrinden bir görünüm
ekonomik çöküntü yaşanmış, binlerce şirket batmış
ve milyonlarca insan işsiz kalmıştır. İdare, ticaret ve liman işlevlerinin ön planda olduğu New York, eğitim ve
kültür faaliyetlerinin de yoğunlaştığı bir şehir olarak dikkat çekmektedir. Şehrin sahip olduğu tüm bu fonk-
siyonlar, etki alanını da küresel boyuta taşımıştır.

Çin’in en büyük, dünyanın da sayılı büyük
şehirlerin den biri olan Şanghay, ülkenin doğu kıyı-
sında yer almaktadır (Görsel 2.19). Çin ekonomisinin
merkezinde yer alan şehir; bu yönüyle sanayi, ticaret,
özellikle de liman ve ulaşım fonksiyonlarıyla ön pla-
na çıkmakta dır. 1990’da kurulan Şanghay Borsası’yla
da ekono mik yönden güçlenen şehir, her yıl yaptığı
fuarlarla ülke ekonomisinin büyümesine öncülük et-
miştir. Sahip olunan bu işlevsel özellikler, Şanghay’ın
küresel bir şehir olmasında etkili olmuştur. Bunların
dışında farklı işlevsel özellikleri sayesinde küresel
etki alanına sahip şehirler de bulunmakta dır.
Görsel 2.19: Şanghay şehrinden bir görünüm

Bölgesel Etkiye Sahip Şehirler: Bazı ülkelerde yer alan büyük şehirler, küresel boyuttan çok bölgesel etki
alanına sahiptir. Dolayısıyla bu şehirlerde meydana gelen toplumsal, ekono mik ve siyasal olaylardan herhangi
biri daha çok o ülkeyi ya da yakın çevresindeki ülkeleri etkiler. Örneğin nüfusu yaklaşık 14 milyon olan baş-
kent Tahran’ın (İran) etki alanı Orta Doğu ve Asya Kıtası ile sınırlıdır. Diğer taraftan yaklaşık 21 milyon nüfusa
sahip olan Meksika’nın başkenti Mexico City’nin etki alanı ise Amerika Kıtası ile sınırlı kalmaktadır.

66